Η Παγκόσμια ημέρα Υγείας και Ασφάλειας 28 Απριλίου φέτος επικεντρώνεται στο θέμα της συμμετοχής και του κοινωνικού διαλόγου για τη δημιουργία μιας θετικής κουλτούρας υγείας και ασφάλειας – “Let’s act together” για να οικοδομήσουμε μια θετική νοοτροπία υγείας και ασφάλειας στην εργασία.
Ζούμε σε ένα συνεχώς μεταβαλλόμενο κόσμο εργασίας. Το εργασιακό περιβάλλον γίνεται ολοένα και πιο πολύπλοκο και έννοιες όπως το πάθος, η εν συναίσθηση, η δημιουργικότητα και η σωστή κρίση πρέπει να χαρακτηρίζουν κάθε σύγχρονο εργαζόμενο προκειμένου να λειτουργεί σε ένα ισορροπημένο περιβάλλον.
Ο Θεσμός “Βεβαίωση Καταλληλότητας προς Εργασία – Fit to Work”, την οποία εκδίδει ο Ειδικός Ιατρός Εργασίας καθορίζει αν κάποιος εργαζόμενος θεωρείται κατάλληλος προς εργασία ή όχι! Όλοι έχουν δικαίωμα στην εργασία έστω και αν αυτή πρέπει να εκτελεστεί υπό κάποιες προϋποθέσεις με γνώμονα την προστασία της υγείας του εργαζόμενου άλλα και τη διασφάλιση και κατοχύρωση του εργοδότη.
Εν έτη 2022 ορισμένα στερεότυπα και προκαταλήψεις μας ακολουθούν πιστά και έννοιες όπως η διαφορετικότητα του φύλου (gender equality), ο ηλικιακός ρατσισμός, το μισθολογικό χάσμα, σωματομετρικά στοιχεία όπως το βάρος, το ύψος, το “dress code”, οι ΑΜΕΑ, οι ΛΟΑΤΚΙ, το κίνημα «ΜΕ ΤΟΟ» μας απασχολούν περισσότερο από ποτέ σε μια κοινωνία που συνεχώς εξελίσσεται με ιλιγγιώδεις ρυθμούς και για ορισμένους κάποιες καταστάσεις- θεσμοί αποτελούν ανασταλτικό παράγοντα εργασιακής εξέλιξης.
Η ίδρυση λοιπόν κουλτούρας είναι αναγκαία, όπου γίνεται σεβαστό το δικαίωμα για ένα ασφαλές και υγιές εργασιακό περιβάλλον για όλους, σε όλα τα επίπεδα, όπου οι κυβερνήσεις, οι εργοδότες και οι εργαζόμενοι συμμετέχουν ενεργά στην εξασφάλιση ενός ασφαλούς και υγιούς εργασιακού περιβάλλοντος μέσα από ένα σύστημα καθορισμένων δικαιωμάτων, ευθυνών και καθηκόντων και όπου αναγνωρίζεται η αρχή της πρόληψης ως υψίστη προτεραιότητα.
Σε εθνικό επίπεδο, η κυβέρνηση ως σύνολο δεσμεύεται να οικοδομήσει και να διατηρήσει μια κουλτούρα πρόληψης υγείας και ασφάλειας, διασφαλίζοντας ότι η ΕΑΥ θεωρείται προτεραιότητα στην εθνική ατζέντα με την διάθεση επαρκών μέσων και πόρων για την αύξηση της γενικής ευαισθητοποίησης σχετικά με την ΕΑΥ, την κατανόηση της πρόληψης καθώς και την αναγνώριση και αντιμετώπιση των κινδύνων.
Ο κοινωνικός διάλογος συμβάλλει: Στη βελτίωση της ποιότητας των πολιτικών και στρατηγικών ΕΑΥ· στην οικοδόμηση ιδιοκτησίας και δέσμευσης· διευκολύνοντας την ταχεία και αποτελεσματικότερη εφαρμογή τους, μέσω του κοινωνικού διαλόγου, οι τριμερείς συνιστώσες να συμμετέχουν ενεργά σε όλες τις φάσεις της ΕΑΥ στις διαδικασίες λήψης αποφάσεων.
Σε εργασιακό επίπεδο: Η συμμόρφωση με τους κανονισμούς ΕΑΥ, η ενσωμάτωση συστημάτων διαχείρισης ΕΑΥ στη γενική δομή διαχείρισης της επιχείρησης, η αλλαγή κουλτούρας για την επίτευξη θετικής καλλιέργειας ΕΑΥ.
Η ΕΑΥ θεωρείται ως βασική αξία της επιχείρησης, ενσωματωμένη σε κάθε πτυχή των συναλλαγών της επιχείρησης, με ανοιχτή επικοινωνία και διάλογο που βασίζονται στην εμπιστοσύνη και τον αμοιβαίο σεβασμό, με θετική ηγεσία από τους εργοδότες και την ανώτερη διοίκηση στα θέματα της ΕΑΥ , εκπαίδευση και ενημέρωση όλων των εργαζομένων για να διασφαλιστεί ότι μπορούν να συμμετάσχουν ενεργά σε δράσεις βελτίωσης της ΕΑΥ.
Οι ρόλοι των εργοδοτών και των εργαζομένων: βασικά δικαιώματα και ευθύνες για την ΕΑΥ
Οι ευθύνες των εργοδοτών: Οι χώροι εργασίας, τα μηχανήματα, o εξοπλισμός και οι διαδικασίες οφείλουν να είναι ασφαλείς και ελεύθεροι από κινδύνους για την υγεία. Οι χημικοί, φυσικοί, βιολογικοί, εργονομικοί, ψυχοκοινωνικοί κίνδυνοι και άλλοι παράγοντες κινδύνων δεν πρέπει να αποτελούν απειλή για την υγεία, όταν λαμβάνονται τα κατάλληλα προστατευτικά μέτρα. Η χρήση επαρκών ΜΑΠ είναι απαραίτητα (όπου χρειάζεται) για την αντιμετώπιση έκτακτων αναγκών και ατυχημάτων. Η διασφάλιση ότι οι εργαζόμενοι και οι εκπρόσωποί τους συμβουλεύονται, ενημερώνονται και εκπαιδεύονται για την ΕΑΥ και γίνεται χρήση ειδικών Διαδικαστικών Πρωτοκόλλων ΕΑΥ και Στρατηγικών Σχεδίων Πρόληψης.
Δικαιώματα και υποχρεώσεις των εργαζομένων: Εκπαίδευση και ενημέρωση για απομάκρυνση από μια εργασιακή κατάσταση η οποία κατά την κρίση τους μπορεί να προκαλέσει επικείμενo και σοβαρό κίνδυνο για τη ζωή ή την υγεία τους, χωρίς αδικαιολόγητες συνέπειες. Δικαίωμα λήψης επαρκών πληροφοριών και εκπαίδευσης για την ΕΑΥ. Δικαίωμα έρευνας (και διαβούλευσης) για όλες τις πτυχές της ΕΑΥ που σχετίζονται με την εργασία τους. Υποχρέωση συνεργασίας με τον εργοδότη στον τομέα της ΕΑΥ (π.χ. συμμόρφωση με τις οδηγίες ΕΑΥ και διαδικασίες· χρήση ορθών ΜΑΠ. Αναφορά στους υπεύθυνους εσωτερικούς επιθεωρητές επίβλεψης επικίνδυνων καταστάσεων.
Θετική καλλιέργεια κουλτούρας ΕΑΥ:
Ανοιχτή επικοινωνία και διάλογος μεταξύ των εργαζομένων και τους εργοδότες, όπου οι εργαζόμενοι νιώθουν άνετα να μοιράζονται τις σκέψεις τους για περιστατικά και ανησυχίες. Η δέσμευση της ηγεσίας, των εργοδοτών και ανώτερων διοικητικών στελεχών στην ΕΑΥ. Προαγωγή κοινωνικής δικαιοσύνης, προώθηση της αξιοπρεπούς εργασίας.
Βασικές αξίες ανάπτυξης κουλτούρας υγείας και ασφάλειας αποτελούν η Κοινωνική εμπλοκή, η Δικαιοσύνη, η Εμπιστοσύνη, η Βιωσιμότητα, η Συμμετοχή, η Ανθεκτικότητα Η Ευελιξία, η Ανάπτυξη επιρροής στην ΕΑΥ και στις επιχειρηματικές επιδόσεις.
Τα Στάδια ανάπτυξης εταιρικής κουλτούρας:
-Παθολογικό στάδιο: εργοδότες και εργαζόμενοι δεν νοιάζονται για την παραβίαση των κανόνων ασφαλείας.
-Αντιδραστικό στάδιο: η ασφάλεια γίνεται σημαντική μόνο μετά από ένα ατύχημα.
-Υπολογιστικό στάδιο: υπάρχουν συστήματα για τη διαχείριση όλων των κινδύνων.
-Ενεργό στάδιο: οι εργαζόμενοι αποφεύγουν προβλήματα εκ των προτέρων για τη βελτίωση του εργασιακού περιβάλλοντος.
-Γεννητικό στάδιο: Η ΕΑΥ είναι ενσωματωμένη σε τρόπους εργασίας και στο σκεπτικό και στη δυναμική κουλτούρα ΕΑΥ.
Η κρίση του COVID-19 καθώς και η αναγνώριση του ρόλου που έχει παίξει ο κοινωνικός διάλογος, στην άμεση αντιμετώπιση της πανδημίας COVID-19 σε πολλές χώρες έχει προκαλέσει την ανάγκη για μια Παγκόσμια Έκκληση για Δράση προς μια ανθρωποκεντρική ανάκαμψη που να είναι βιώσιμη και ανθεκτική με την προαγωγή κοινωνικής δικαιοσύνης και την προώθηση αξιοπρεπούς εργασίας με στόχο τέσσερις βασικούς τομείς:
1. Οικονομική ανάπτυξη και απασχόληση χωρίς αποκλεισμούς
2. Προστασία όλων των εργαζομένων
3. Καθολική κοινωνική προστασία
4. Κοινωνικός διάλογος
Είναι επιτακτική η ανάγκη αναγνώρισης ότι οι ασφαλείς και υγιείς συνθήκες εργασίας είναι θεμελιώδεις για την αξιοπρεπή εργασία και οι χώρες οφείλουν με τη συμμετοχή τους να ενισχύσουν τα μέτρα ΕΑΥ σε συνεργασία με τους δημόσιους φορείς, τις ιδιωτικές επιχειρήσεις, τους εργοδότες, τους εργαζόμενους και τους εκπροσώπους τους σχετικά με την παροχή εξατομικευμένης πρακτικής καθοδήγησης· την υποστήριξη για τη διαχείριση κινδύνου· την εισαγωγή κατάλληλου ελέγχου και ετοιμότητας μέτρων έκτακτης ανάγκης· τα μέτρα για την πρόληψη επαγγελματικών κινδύνων, εργατικών ατυχημάτων, επαγγελματικών ασθενειών και τη συμμόρφωση όλων των εμπλεκομένων φορέων με τη λήψη ορθών μέτρων προστασίας της υγείας και ασφάλειας στους χώρους εργασίας.
Ελένη Ζορμπά, MD, PhD, Ειδική Ιατρός Εργασίας