Δεν υπάρχουν λόγια γι αυτό που ζούμε και -δυστυχώς- θα ζήσουμε. Υπάρχουν όμως λόγια για το τι θα μπορούσε να είναι αλλιώς.
Συγχωρέστε μου το μακρύ ανάγνωσμα, αλλά ήθελα να μοιραστώ λίγες σκέψεις για κάποια από αυτά που συζητάμε εδώ μέσα τις τελέυταίες μέρες:
Για την ΠΡΟΛΗΨΗ:
Το κλειδί στην καταπολέμηση των πυρκαγιών είναι η ΠΡΟΛΗΨΗ. Τελεία. Το λέει η επιστήμη και το έχει υπαγορεύσει κάθε πόρισμα για τις πυρκαγιές έχει ποτέ παραχθεί. Ανάμεσα σε αυτά και αυτό που διαμόρφωσε η επιτροπή περιβάλλοντος της βουλής υπό την προεδρία του σημερινού πρωθυπουργού.
Πως γίνεται λοιπόν να μην εφαρμόζουμε κάτι τόσο απλό, σαφές και ξεκάθαρο;
Ας ξεκινήσουμε από την απλή απάντηση:
Η πρόληψη των πυρκαγιών, όπως και κάθε προληπτική πρακτική, δεν φαίνεται, δεν κάνει θόρυβο, δεν μπαίνει στα πρωτοσέλιδα. Δουλεύει ήσυχα και μεθοδικά, φέρνοντας αποτελέσματα που οι περισσότεροι δεν θα συνειδητοποιήσουν. Και γι’ αυτό είναι μηδενικού πολιτικού και δημοσιογραφικού ενδιαφέροντος και κανείς δεν ασχολείται μαζί της. Όπως κανείς δεν ασχολείται με την πρόληψη της χρήσης ναρκωτικών, του αναλφαβητισμού ή της έμφυλης βίας.
Δεν είναι όμως μόνο αυτό.
Η πρόληψη δεν είναι απλώς αυτό που προηγείται της καταστολής. Η πρόληψη είναι μία φιλοσοφία συμφιλίωσης με την ύπαρξη των πυρκαγιών και συστηματικής δράσης για την μείωση των επιπτώσεών τους. Η πρόληψη βγάζει την πολιτεία και τους πολίτες από τον ρόλο του θύματος και μας καθιστά όλους δρώντες σε μία κοινή προσπάθεια. Προϋποθέτει την κατανόηση του προβλήματος και του ρόλου μας σε αυτό, την λήψη αποφάσεων έναντι σύνθετων επιλογών, την συνεργασία και την ανάληψη –προσωπικών ή συλλογικών- ευθυνών.
Η πρόληψη μας φέρνει σε δύσκολη θέση. Έτσι προτιμάμε να μένουμε ταμπουρωμένοι στον θεσμικό ή προσωπικό μικρόκοσμό μας. Και να περιμένουμε τα εναέρια…
Εικονογράφηση: Εικόνα από τα προάστεια. Τα δέντρα από τα άλση και τα ρέματα χαϊδεύονται με τα δέντρα από τις αυλές, ενώ τα έκτακτα κονδύλια της Π.Π. πάνε στο μάζεμα πευκοβελονών. Η Π.Π. ζητάει ελάχιστη απόσταση των δέντρων από τα σπίτια, αλλά η πολεοδομία του δήμου δεν δίνει άδειες κοπής στις αυλές και το δασαρχείο δεν τολμάει να αγγίξει τα δέντρα στον δημόσιο χώρο. Το Π.Σ. ζητάει κόσμο και οχήματα γιατί αδυνατεί να φυλάξει όλα αυτά τα έτοιμα προσανάμματα. Ο Δήμαρχος προβάρει την έκρηξη οργής προς τα ΜΜΕ όταν θα δηλώνει ότι τον έχουν αφήσει μόνο του χωρίς Canadair…
Για τους ΕΜΠΡΗΣΜΟΥΣ:
Για να μην μπερδευτούμε, ας το ξεκαθαρίσουμε από την αρχή: Εμπρησμοί συμβαίνουν, είναι πολλοί και γίνονται για πολλούς και διαφορετικούς λόγους. Για αντεκδικήσεις, για επιδίωξη αποχαρακτηρισμών ή νομιμοποιήσεις καταπατήσεων, για καθάρισμα βοσκοτόπων, για διεκδίκηση ασφαλίσεων, κοκ. Πολύ συχνά δε λόγω (σοβαρότατης) ψυχολογικής βλάβης.
Ας ξεκαθαρίσουμε όμως και κάτι άλλο: Οι ΜΕΓΑΛΥΤΕΡΕΣ και ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΙΚΟΤΕΡΕΣ πυρκαγιές που έχουμε βιώσει τα τελευταία πολλά χρόνια δεν έχουν προέλθει από εμπρησμούς αλλά από (εγκληματική) αμέλεια. Από καύσεις ξερών και σκουπιδιών, από αστοχίες ενεργειακών υποδομών, από τροχούς, ηλεκτροκολλήσεις, τρακτέρ, φούρνους και μπάρμπεκιου. Και από τα τσιγάρα φυσικά…
Όσο και αν θέλουμε να ψάχνουμε σκοτεινά συμφέροντα και «γκαζάκια» τα γεγονότα είναι δεδομένα και αδιαμφισβήτητα: Οι χειρότερες πυρκαγιές στην πρόσφατη ιστορία μας είναι αποτέλεσμα ΜΑΛ%$#@#% .
Η εμμονική έμφαση του δημόσιου διαλόγου στους εμπρησμούς, δεν είναι μόνο ανόητη. Είναι ΒΛΑΒΕΡΗ. Διαιωνίζει την αυτοδικαιούμενη αποστασιοποίηση των πολιτών από το πρόβλημα, επιτρέπει στους ιθύνοντες να βγαίνουν λάδι επικαλούμενοι σκοτεινά σχέδια και ασύμμετρες απειλές, και κυρίως διατηρεί την έμφαση στην καταστολή και δεν επιτρέπει να εστιάσουμε στον σχεδιασμό και την πρόληψη. Επειδή όταν είσαι απέναντι σε ασύμμετρες απειλές και εγκληματίες το μόνο που έχει νόημα να κάνεις είναι να διατηρείς έναν μεγάλο και ετοιμοπόλεμο στρατό…
Εικονογράφηση: Ο Περιφερειάρχης Αττικής δηλώνει ότι ανακαλύπτει γκαζάκια στα δάση και ότι υπάρχει οργανωμένο σχέδιο. Όπως ακριβώς το 2007. Οι δημοσιογράφοι τον κοιτάν αμήχανοι. Οι μισοί ήταν βρέφη το 2007, οι άλλοι μισοί δεν θυμούνται ακριβώς. Κανείς δεν υπάρχει τριγύρω να θυμίσει ότι οι φωτιές του 2007 διαλευκάνθηκαν και δεν περιλαμβάναν ούτε γκαζάκια, ούτε πράκτορες, ούτε σκοτεινά σχέδια. Μόνο βλακεία.
Για τις ΕΚΚΕΝΩΣΕΙΣ:
Αν κάτι άλλαξε στην αντιμετώπιση των πυρκαγιών σε σχέση με τα προηγούμενα χρόνια, είναι μόνο η ένταση με την οποία χρησιμοποιήθηκε το εργαλείο των εκκενώσεων των πολιτών από όποιον οικισμό πλησίαζε η πυρκαγιά. Η εκκένωση ενός οικισμού είναι μία πολυπαραγοντική και σύνθετη απόφαση και δύσκολα μπορεί να κριθεί χωρίς μία προσεκτική ανάλυση.
Μην ξεχνάμε ότι πριν τρία χρόνια θρηνήσαμε πολλούς συμπολίτες μας λόγω καθυστερημένης απόφασης να εκκενωθεί το Μάτι, αλλά και ότι πριν 14 χρόνια στην Πελοπόννησο και πάλι θρηνήσαμε πολλά θύματα λόγω βιαστικών αποφάσεων για εκκενώσεις οικισμών.
Ας μην μπούμε στην ανάλυση του μέτρου λοιπόν, αλλά ας σταθούμε λίγο στην σημειολογία της οριζόντιας εφαρμογής του σε κάθε περίπτωση και περίσταση. Επειδή είναι αυτή που επισφραγίζει μία στάση που αναφέραμε και νωρίτερα: Η πυρκαγιά είναι μία απειλή που δεν αφορά τους πολίτες οι οποίοι δεν μπορούν να κάνουν τίποτα πέραν του να εκκενώσουν και να αφήσουν τον χώρο «ελεύθερο» στα σώματα πολιτικής προστασίας. Παρότι υπάρχουν πάρα πολλοί οικισμοί που είναι θωρακισμένοι απέναντι στις φωτιές και πάρα πολλοί πολίτες που με την γνώση και την εργασία τους μπορούν να συνδράμουν το έργο της πυρόσβεσης εξασφαλίζοντας περιουσίες και απελευθερώνοντας δυνάμεις για να επικεντρωθούν σε άλλα μέτωπα.
Οι μαζικές εκκενώσεις μπορεί να συνέβαλαν στην ασφάλεια συμπολιτών μας αλλά οπωσδήποτε αποστέρησαν μεγάλες δυνάμεις από μία προσπάθεια που θα έπρεπε να είναι συλλογική.
Η διαχείριση των πυρκαγιών δεν μπορεί να είναι παρά την κοινωνία. Πρέπει να είναι ΜΕ την κοινωνία.
Εικονογράφηση: Παραπέμπω μόνο στο χθεσινοβραδινό σχόλιο του Marios Vontas και σας παρακαλώ να το διαβάσετε (χθες στις 21.14, επειδή είναι και πολυγραφότατος)
Για τους ΠΥΡΟΣΒΕΣΤΕΣ:
Το Πυροσβεστικό Σώμα είναι ηρωικό και αξιαγάπητο. Σε όλο τον κόσμο είναι αλήθεια. Και δικαίως.
Άκουγα τις προάλλες έναν εκπρόσωπο των πυροσβεστών να μιλάει στην τηλεόραση και να εκρήγνυται στο άκουσμα της φράσης «είστε ήρωες». «Δεν είμαστε ήρωες» είπε «σταματήστε να το λέτε – είμαστε ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΕΣ που προσπαθούμε να κάνουμε σωστά την δουλειά μας». Και εκεί σταμάτησε. Επειδή το Πυροσβεστικό Σώμα είναι και ημιστρατιωτικό και δεν μπορείς να λες «ότι σου κατέβει»…
Είπε ήδη πάρα πολλά με αυτή την φράση όμως. Συμπύκνωσε όλες τις σκέψεις και τα αισθήματα των ανθρώπων που είναι στην πρώτη γραμμή και δεν ζητάν επευφημίες και θαυμασμό, αλλά –όπως όλοι οι επαγγελματίες- μία σωστή οργάνωση της δουλειάς τους και να μην κάνουν τα τσιρότα σε όλες τις ανεπάρκειες των άλλων μηχανισμών. Και μία επαρκή διοικητική μέριμνα και ίσως έναν δίκαιο μισθό.
Εικονογράφηση: Το αφήνω στον Marios Lolos και τις εκπληκτικές φωτογραφίες της αγωνίας της κατάσβεσης που μοιράζεται μαζί μας αυτές τις μέρες
Για τους ΕΘΕΛΟΝΤΕΣ:
Σεβασμός και θαυμασμός!
Εμένα οι (ψυχολογικές) δυνάμεις μου με εγκατέλειψαν πριν χρόνια στην μεγάλη φωτιά της Πάρνηθας. Ήταν το τελευταίο μου μέτωπο. Έχω υπάρξει εκεί όμως και ξέρω τι αποθέματα ενέργειας και κουράγιου χρειάζονται για να βρίσκεσαι εκεί μόνο επειδή θες να προσφέρεις. Και τι αποθέματα χρειάζονται για να το κάνεις 5 και 10 και 20 χρόνια ακάματα.
Και αυτοί οι άνθρωποι το μόνο που ζητάν είναι ένα πλαίσιο για την προσφορά τους και μία στοιχειώδη μέριμνα. Το κράτος συστηματικά τους την αρνείται επί πάνω από 20 χρόνια. Και όταν πριν δύο χρόνια πιέστηκε αρκετά ώστε να φτιάξει ένα νομοθετικό πλαίσιο, αμέσως φρόντισε να το καταστίσει ανεφάρμοστο.
Και μιλάμε για εθελοντές. «Που να ήταν να με πληρώσεις κιόλας» που λέμε και στις ταβέρνες όταν αργεί ο λογαριασμός.
Εικονογράφηση: Σας αφήνω στις εικόνες του Kimon Pantelides Από την ομάδα που τόσα χρόνια μετά νιώθω λίγο ακόμα ομάδα μου…
Ο Κωνσταντίνος Λιαρίκος είναι οικονομολόγος με μεταπτυχιακές σπουδές στην ανάπτυξη και το περιβάλλον. Έχει εργαστεί τόσο στον ιδιωτικό τομέα, όσο και στην έρευνα και την εκπαίδευση και έχει συντονίσει ή/και συμμετάσχει στην προετοιμασία μεγάλου αριθμού εργασιών και επιστημονικών κοινοποιήσεων. Από το 2002 δουλεύει στο WWF Ελλάς, όπου για πολλά χρόνια ήταν επικεφαλής του περιβαλλοντικού προγράμματος. Σήμερα είναι επικεφαλής του τμήματος ανάπτυξης. Είναι επίσης Σύμβουλος διοίκησης του MedINA – Μεσογειακού Ινστιτούτου για την Φύση και τον Άνθρωπο – και μέλος του ΔΣ του σωματείου Ελληνικό Τοπίο. Ασχολείται επί σειρά ετών με τα ζητήματα διοίκησης και ανάπτυξης ΜΚΟ σχετικά με τα οποία παραδίδει εκπαιδευτικά σεμινάρια και υποστηρίζει εθελοντικά διάφορες οργανώσεις.