Πέρα από τον πόνο και την ανθρωπιστική κρίση από την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία, ολόκληρη η παγκόσμια οικονομία θα αισθανθεί τις επιπτώσεις της βραδύτερης ανάπτυξης και του ταχύτερου πληθωρισμού.
Οι επιπτώσεις θα προκύψουν μέσω τριών κύριων διαύλων.
Πρώτον, οι υψηλότερες τιμές για βασικά αγαθά όπως τα τρόφιμα και η ενέργεια θα ωθήσουν περαιτέρω τον πληθωρισμό, θα διαβρώσουν την αξία των εισοδημάτων, και θα επιβαρύνουν τη ζήτηση.
Δεύτερον, ιδίως οι γειτονικές οικονομίες θα βρεθούν αντιμέτωπες με τη διακοπή του εμπορίου, των αλυσίδων εφοδιασμού και των εμβασμάτων, καθώς και με μια ιστορική αύξηση των προσφυγικών ροών.
Και τρίτον, η μειωμένη επιχειρηματική εμπιστοσύνη και η υψηλότερη αβεβαιότητα των επενδυτών θα επιβαρύνουν τις τιμές των περιουσιακών στοιχείων, δυσχεραίνοντας τις χρηματοπιστωτικές συνθήκες και ενδεχομένως τροφοδοτώντας τις εκροές κεφαλαίων από τις αναδυόμενες αγορές.
Η Ρωσία και η Ουκρανία είναι σημαντικοί παραγωγοί βασικών εμπορευμάτων και οι διαταραχές έχουν προκαλέσει εκτίναξη των παγκόσμιων τιμών, ιδίως για το πετρέλαιο και το φυσικό αέριο. Το κόστος των τροφίμων έχει εκτοξευθεί, με το σιτάρι, για το οποίο η Ουκρανία και η Ρωσία αποτελούν το 30% των παγκόσμιων εξαγωγών, να φτάνει σε επίπεδα-ρεκόρ.
Πέρα από τις παγκόσμιες επιπτώσεις, οι χώρες με άμεση εμπορική, τουριστική και χρηματοπιστωτική έκθεση θα αισθανθούν πρόσθετες πιέσεις. Οι οικονομίες που εξαρτώνται από τις εισαγωγές πετρελαίου θα δουν ευρύτερα δημοσιονομικά και εμπορικά ελλείμματα και μεγαλύτερη πίεση στον πληθωρισμό, αν και ορισμένοι εξαγωγείς, όπως αυτοί της Μέσης Ανατολής και της Αφρικής, μπορεί να επωφεληθούν από τις υψηλότερες τιμές.
Οι εντονότερες αυξήσεις των τιμών των τροφίμων και των καυσίμων μπορεί να οδηγήσουν σε μεγαλύτερο κίνδυνο αναταραχών σε ορισμένες περιοχές, από την υποσαχάρια Αφρική και τη Λατινική Αμερική έως τον Καύκασο και την Κεντρική Ασία, ενώ η επισιτιστική ανασφάλεια είναι πιθανό να αυξηθεί περαιτέρω σε τμήματα της Αφρικής και της Μέσης Ανατολής.
Η μέτρηση αυτών των αντιδράσεων είναι δύσκολη, αλλά ήδη θεωρούμε ότι οι προβλέψεις για την ανάπτυξη είναι πιθανό να αναθεωρηθούν προς τα κάτω τον επόμενο μήνα.
Μακροπρόθεσμα, ο πόλεμος μπορεί να μεταβάλει ριζικά την παγκόσμια οικονομική και γεωπολιτική τάξη, εάν το εμπόριο ενέργειας μετατοπιστεί, οι αλυσίδες εφοδιασμού αναδιαμορφωθούν, τα δίκτυα πληρωμών κατακερματιστούν και οι χώρες επανεξετάσουν τα αποθεματικά νομίσματα. Η αυξημένη γεωπολιτική ένταση αυξάνει περαιτέρω τους κινδύνους οικονομικού κατακερματισμού, ιδίως για το εμπόριο και την τεχνολογία.
Ευρώπη
Το τίμημα είναι ήδη τεράστιο στην Ουκρανία. Οι άνευ προηγουμένου κυρώσεις κατά της Ρωσίας θα επηρεάσουν τη χρηματοπιστωτική διαμεσολάβηση και το εμπόριο, προκαλώντας αναπόφευκτα βαθιά ύφεση εκεί. Η υποτίμηση του ρουβλίου τροφοδοτεί τον πληθωρισμό, μειώνοντας περαιτέρω το βιοτικό επίπεδο του πληθυσμού.
Η ενέργεια είναι ο κύριος δίαυλος διάχυσης για την Ευρώπη, καθώς η Ρωσία αποτελεί κρίσιμη πηγή εισαγωγών φυσικού αερίου. Οι ευρύτερες διαταραχές της αλυσίδας εφοδιασμού μπορεί επίσης να έχουν συνέπειες. Οι επιπτώσεις αυτές θα τροφοδοτήσουν τον πληθωρισμό και θα επιβραδύνουν την ανάκαμψη από την πανδημία. Η Ανατολική Ευρώπη θα αντιμετωπίσει αύξηση του κόστους χρηματοδότησης και αύξηση των προσφύγων. Έχει απορροφήσει το μεγαλύτερο μέρος των 3 εκατομμυρίων ανθρώπων που εγκατέλειψαν πρόσφατα την Ουκρανία, σύμφωνα με τα στοιχεία των Ηνωμένων Εθνών.
Οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις ενδέχεται επίσης να αντιμετωπίσουν δημοσιονομικές πιέσεις από τις πρόσθετες δαπάνες για την ενεργειακή ασφάλεια και τους αμυντικούς προϋπολογισμούς.
Αν και τα ξένα ανοίγματα στα βυθιζόμενα ρωσικά περιουσιακά στοιχεία είναι μέτρια σε σχέση με τα παγκόσμια δεδομένα, οι πιέσεις στις αναδυόμενες αγορές μπορεί να αυξηθούν εάν οι επενδυτές αναζητήσουν ασφαλέστερα καταφύγια. Ομοίως, οι περισσότερες ευρωπαϊκές τράπεζες έχουν μέτρια και διαχειρίσιμα άμεσα ανοίγματα στη Ρωσία.
Καύκασος και Κεντρική Ασία
Πέρα από την Ευρώπη, αυτά τα γειτονικά κράτη θα νιώσουν μεγαλύτερες συνέπειες από την ύφεση της Ρωσίας και τις κυρώσεις. Οι στενοί δεσμοί του εμπορίου και του συστήματος πληρωμών θα περιορίσουν το εμπόριο, τα εμβάσματα, τις επενδύσεις και τον τουρισμό, επηρεάζοντας αρνητικά την οικονομική ανάπτυξη, τον πληθωρισμό και τους εξωτερικούς και δημοσιονομικούς λογαριασμούς.
Αν και οι εξαγωγείς βασικών εμπορευμάτων θα πρέπει να επωφεληθούν από τις υψηλότερες διεθνείς τιμές, αντιμετωπίζουν τον κίνδυνο μειωμένων εξαγωγών ενέργειας εάν οι κυρώσεις επεκταθούν στους αγωγούς μέσω της Ρωσίας.
Μέση Ανατολή και Βόρεια Αφρική
Είναι πιθανό να υπάρξουν σημαντικές επιπτώσεις από τις υψηλότερες τιμές των τροφίμων και της ενέργειας και τις σφιχτότερες παγκόσμιες χρηματοπιστωτικές συνθήκες. Η Αίγυπτος, για παράδειγμα, εισάγει περίπου το 80% του σιταριού της από τη Ρωσία και την Ουκρανία. Και, ως δημοφιλής τουριστικός προορισμός και για τις δύο, θα δει επίσης τις δαπάνες των επισκεπτών να συρρικνώνονται.
Οι πολιτικές για τη συγκράτηση του πληθωρισμού, όπως η αύξηση των κρατικών επιδοτήσεων, θα μπορούσαν να ασκήσουν πίεση στους ήδη αδύναμους δημοσιονομικούς λογαριασμούς. Επιπλέον, η επιδείνωση των συνθηκών εξωτερικής χρηματοδότησης μπορεί να τροφοδοτήσει τις εκροές κεφαλαίων και να προσθέσει αντίξοες συνθήκες ανάπτυξης για τις χώρες με υψηλά επίπεδα χρέους και μεγάλες χρηματοδοτικές ανάγκες.
Η άνοδος των τιμών μπορεί να αυξήσει τις κοινωνικές εντάσεις σε ορισμένες χώρες, όπως εκείνες με αδύναμα δίκτυα κοινωνικής ασφάλειας, λίγες ευκαιρίες απασχόλησης, περιορισμένο δημοσιονομικό χώρο και αντιδημοφιλείς κυβερνήσεις.
Υποσαχάρια Αφρική
Καθώς η ήπειρος ανέκαμπτε σταδιακά από την πανδημία, η κρίση απειλεί την πρόοδο αυτή. Πολλές χώρες της περιοχής είναι ιδιαίτερα ευάλωτες στις επιπτώσεις του πολέμου, ιδίως λόγω των υψηλότερων τιμών της ενέργειας και των τροφίμων, της μείωσης του τουρισμού και της πιθανής δυσκολίας πρόσβασης στις διεθνείς κεφαλαιαγορές.
Η σύγκρουση έρχεται τη στιγμή που οι περισσότερες χώρες έχουν ελάχιστο περιθώριο πολιτικής για να αντιμετωπίσουν τις επιπτώσεις του σοκ. Αυτό είναι πιθανό να εντείνει τις κοινωνικοοικονομικές πιέσεις, την ευπάθεια του δημόσιου χρέους και τα πλήγματα από την πανδημία που ήδη αντιμετώπιζαν εκατομμύρια νοικοκυριά και επιχειρήσεις.
Οι τιμές-ρεκόρ του σιταριού είναι ιδιαίτερα ανησυχητικές για μια περιοχή που εισάγει περίπου το 85% των προμηθειών της, το ένα τρίτο των οποίων προέρχεται από τη Ρωσία και την Ουκρανία.
Δυτικό Ημισφαίριο
Οι τιμές των τροφίμων και της ενέργειας είναι ο κύριος δίαυλος για τις δευτερογενείς επιπτώσεις, οι οποίες θα είναι σημαντικές σε ορισμένες περιπτώσεις. Οι υψηλές τιμές των βασικών εμπορευμάτων είναι πιθανό να επιταχύνουν σημαντικά τον πληθωρισμό για τη Λατινική Αμερική και την Καραϊβική, που ήδη εμφανίζουν μέσο ετήσιο ρυθμό 8% σε πέντε από τις μεγαλύτερες οικονομίες: Βραζιλία, Μεξικό, Χιλή, Κολομβία και Περού. Οι κεντρικές τράπεζες ενδέχεται να χρειαστεί να υπερασπιστούν περαιτέρω την αξιοπιστία τους για την καταπολέμηση του πληθωρισμού.
Οι επιπτώσεις των ακριβών εμπορευμάτων στην ανάπτυξη ποικίλλουν. Οι υψηλότερες τιμές του πετρελαίου πλήττουν τους εισαγωγείς της Κεντρικής Αμερικής και της Καραϊβικής, ενώ οι εξαγωγείς πετρελαίου, χαλκού, σιδηρομεταλλεύματος, καλαμποκιού, σιταριού και μετάλλων μπορούν να χρεώνουν περισσότερο τα προϊόντα τους και να μετριάζουν τις επιπτώσεις στην ανάπτυξη.
Οι χρηματοπιστωτικές συνθήκες παραμένουν σχετικά ευνοϊκές, αλλά η όξυνση των συγκρούσεων μπορεί να προκαλέσει παγκόσμια χρηματοπιστωτική δυσπραγία που, με αυστηρότερη εγχώρια νομισματική πολιτική, θα επιβαρύνει την ανάπτυξη.
Οι Ηνωμένες Πολιτείες έχουν λίγους δεσμούς με την Ουκρανία και τη Ρωσία, αμβλύνοντας τις άμεσες επιπτώσεις, αλλά ο πληθωρισμός ήταν ήδη σε υψηλό τεσσάρων δεκαετιών πριν ο πόλεμος ενισχύσει τις τιμές των βασικών εμπορευμάτων. Αυτό σημαίνει ότι οι τιμές μπορεί να συνεχίσουν να αυξάνονται καθώς η Ομοσπονδιακή Τράπεζα των ΗΠΑ αρχίζει να αυξάνει τα επιτόκια.
Ασία και Ειρηνικός
Οι δευτερογενείς επιπτώσεις από τη Ρωσία είναι πιθανότατα περιορισμένες, δεδομένης της έλλειψης στενών οικονομικών δεσμών, αλλά η βραδύτερη ανάπτυξη στην Ευρώπη και την παγκόσμια οικονομία θα επιβαρύνει σημαντικά τους μεγάλους εξαγωγείς.
Οι μεγαλύτερες επιπτώσεις στα ισοζύγια τρεχουσών συναλλαγών θα είναι στους εισαγωγείς πετρελαίου των οικονομιών του ASEAN, της Ινδίας και των παραμεθόριων οικονομιών, συμπεριλαμβανομένων ορισμένων νησιών του Ειρηνικού. Αυτό θα μπορούσε να ενισχυθεί από τη μείωση του τουρισμού για τα κράτη που εξαρτώνται από τις επισκέψεις Ρώσων.
Για την Κίνα, οι άμεσες επιπτώσεις θα πρέπει να είναι μικρότερες, επειδή τα δημοσιονομικά κίνητρα θα στηρίξουν τον φετινό στόχο ανάπτυξης του 5,5% και η Ρωσία αγοράζει ένα σχετικά μικρό μέρος των εξαγωγών της. Παρόλα αυτά, οι τιμές των βασικών εμπορευμάτων και η εξασθένηση της ζήτησης σε μεγάλες εξαγωγικές αγορές προσθέτουν προκλήσεις.
Οι δευτερογενείς επιπτώσεις είναι παρόμοιες για την Ιαπωνία και την Κορέα, όπου οι νέες επιδοτήσεις πετρελαίου μπορεί να μετριάσουν τις επιπτώσεις. Οι υψηλότερες τιμές της ενέργειας θα αυξήσουν τον πληθωρισμό της Ινδίας, ο οποίος βρίσκεται ήδη στην κορυφή του εύρους στόχου της κεντρικής τράπεζας.
Οι πιέσεις στις τιμές των τροφίμων στην Ασία αναμένεται να αμβλυνθούν από την τοπική παραγωγή και τη μεγαλύτερη εξάρτηση από το ρύζι παρά από το σιτάρι. Οι δαπανηρές εισαγωγές τροφίμων και ενέργειας θα αυξήσουν τις τιμές καταναλωτή, αν και οι επιδοτήσεις και τα ανώτατα όρια τιμών για τα καύσιμα, τα τρόφιμα και τα λιπάσματα μπορεί να αμβλύνουν τις άμεσες επιπτώσεις – αλλά με δημοσιονομικό κόστος.
Παγκόσμια σοκ
Οι συνέπειες του πολέμου της Ρωσίας κατά της Ουκρανίας έχουν ήδη κλονίσει όχι μόνο τα εν λόγω κράτη αλλά και την περιοχή και τον κόσμο, και επισημαίνουν τη σημασία ενός παγκόσμιου δικτύου ασφαλείας και περιφερειακών ρυθμίσεων για την αντιστάθμιση των οικονομιών.
«Ζούμε σε έναν πιο επιρρεπή σε σοκ κόσμο», δήλωσε πρόσφατα η γενική διευθύντρια του ΔΝΤ Kristalina Georgieva στους δημοσιογράφους σε ενημέρωση στην Ουάσινγκτον. «Και χρειαζόμαστε τη δύναμη της συλλογικότητας για να αντιμετωπίσουμε τα σοκ που έρχονται».
Αν και ορισμένες επιπτώσεις μπορεί να μην έρθουν πλήρως στο επίκεντρο για πολλά χρόνια, υπάρχουν ήδη σαφείς ενδείξεις ότι ο πόλεμος και η επακόλουθη εκτίναξη του κόστους των βασικών προϊόντων θα δυσκολέψουν τους υπεύθυνους χάραξης πολιτικής σε ορισμένες χώρες να επιτύχουν τη λεπτή ισορροπία μεταξύ της συγκράτησης του πληθωρισμού και της στήριξης της οικονομικής ανάκαμψης από την πανδημία.
Πηγή: International Monetary Fund