Μήπως ήρθε η στιγμή να μιλήσουμε για την Βιώσιμη Χρηματοδότηση μιας Κυκλικής Οικονομίας με Μηδενικά Απόβλητα;
Οι Στόχοι της βιώσιμης ανάπτυξης και οι άλλες Διεθνείς δεσμεύσεις για το κλίμα και την βιωσιμότητα είναι οι δύο βασικοί άξονες κινητοποίησης για όλα τα Κράτη που την έχουν υπογράψει.
Η βιώσιμη χρηματοδότηση έχει να διαδραματίσει βασικό ρόλο στην κινητοποίηση του απαραίτητου κεφαλαίου για την υλοποίηση των στόχων.
Καθώς οι ηγέτες τόσο σε κυβερνητικό και πολιτικό επίπεδο, όσο και σε οικονομικό αναζητούν επενδύσεις που υποστηρίζουν τις ανθεκτικές οικονομίες, αλλά και την ανόρθωση από τις επιπτώσεις της πανδημίας COVID-19, η βιώσιμη χρηματοδότηση θα βοηθήσει να διασφαλιστεί η επίτευξη σωστών επενδύσεων ώστε να επιτευχθούν οι στόχοι υλοποίησης.
Ο ρόλος της καθοριστικός, ακόμα όμως πιο καθοριστικός ο σχεδιασμός, η ιεράρχηση και η στόχευση, που θα δημιουργήσουν τις συνθήκες εκείνες, οι οποίες θα οδηγήσουν σε μια με προοπτική, απόδοση και ουσία επίτευξη των στόχων.
Για να γίνουν οι μελλοντικές οικονομίες πιο ανθεκτικές, πολλές χώρες θα χρειαστούν συστήματα που να μπορούν να δημιουργήσουν και να διατηρήσουν περισσότερο ανθρώπινο και φυσικό κεφάλαιο κατά τη διάρκεια της ανάκαμψης – χρησιμοποιώντας πολιτικές που αντικατοπτρίζουν και ενθαρρύνουν την μεταπανδημική ανάγκη για νέους τύπους θέσεων εργασίας, επιχειρήσεων και συστημάτων διακυβέρνησης.
Η Ευρωπαϊκή Ένωση οδηγεί τη μετάβαση σε καθαρές μηδενικές εκπομπές, με μεγαλύτερη απόδοση από πλευράς πόρων, αλλά και βιώσιμη οικονομία. Τον Δεκέμβριο του 2019, η Επιτροπή παρουσίασε την Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία (EGD), η οποία χαρακτηρίζεται από μια αναπτυξιακή στρατηγική που στοχεύει να καταστήσει την Ευρώπη την πρώτη κλιματικά ουδέτερη ήπειρο έως το 2050. Η EGD θα κινητοποιήσει τουλάχιστον 1 τρισεκατομμύριο ευρώ βιώσιμων επενδύσεων την επόμενη δεκαετία.
Για να καθοδηγήσει τις επενδύσεις, η ΕΕ ανέπτυξε τον Κανονισμό Ταξινόμησης της ΕΕ, παρέχοντας κριτήρια για το ποιες οικονομικές δραστηριότητες μπορούν να θεωρηθούν «βιώσιμη χρηματοδότηση», καταδεικνύοντας εκείνες που μπορούν να συμβάλλουν ουσιαστικά στο κλίμα, που δεν δημιουργούν εμπόδια στην μείωση του περιβαλλοντικού αποτυπώματος και δεν βλάπτουν σημαντικά άλλους περιβαλλοντικούς στόχους, όπως η μετάβαση σε μια κυκλική οικονομία, στη πρόληψη και την ανακύκλωση απορριμμάτων.
Η ταξινόμηση βιώσιμων χρηματοδοτήσεων θα πρέπει να γίνει η βάση για την ανάπτυξη νέων ρυθμιστικών πλαισίων για τον χρηματοπιστωτικό τομέα, ενδεχομένως ενσωματωμένα στο Πρότυπο Πράσινων Ομολόγων της ΕΕ.
Επιπλέον, αυτό το μοντέλο θα μπορούσε να έχει τεράστιο αντίκτυπο σε όλο τον κόσμο. Θα μπορούσε να αναπαραχθεί, αλλά και να προσαρμοστεί μέσω Ευρωπαϊκών υπηρεσιών βοήθειας που δραστηριοποιούνται σε όλο τον κόσμο, ώστε να αποτελέσει ένα κρίσιμο προηγούμενο για όλους τους διεθνείς χρηματοπιστωτικούς οργανισμούς, μαζί με έργα που συνδέονται με τα Ηνωμένα Έθνη, όπως αυτά που σχετίζονται με το Αναπτυξιακό Πρόγραμμα του ΟΗΕ.
Σε διεθνές επίπεδο εξακολουθεί να υπάρχει σημαντική έλλειψη κοινών προτύπων σχετικά με το τι συνιστά ο όρος «βιώσιμη χρηματοδότηση», αλλά και ούτε υπάρχουν σταθερές εγγυήσεις για διαφάνεια για την αποφυγή του πράσινου πλυσίματος, τα οποία είναι σημαντικά για την τόνωση της εμπιστοσύνης των επενδυτών και τη διασφάλιση του αντίκτυπου υψηλής ποιότητας.
Ο τομέας της Κυκλικής Οικονομίας Μηδενικών Αποβλήτων είναι ιδιαίτερα ευάλωτος στην έλλειψη βιώσιμων κριτηρίων, δεδομένου ότι περιλαμβάνει ένα ευρύ φάσμα δραστηριοτήτων σε όλους τους τομείς και απαιτεί μια προσέγγιση συστημικής σκέψης.
Αυτό το πεδίο απαιτεί μια μακροπρόθεσμη εξέλιξη, ειδικά όσον αφορά στη συμβατική διαχείριση απορριμμάτων με στόχο τη διατήρηση της αξίας των προϊόντων, των υλικών και των πόρων, επιστρέφοντάς τα στον κύκλο ζωής της παραγωγικής διαδικασίας των προϊόντων στο τέλος της χρήσης τους, ελαχιστοποιώντας παράλληλα τη δημιουργία απορριμμάτων.
Η λογική αυτής της προσέγγισης βασίζεται στην ιδέα ότι όσο λιγότερα προϊόντα πετάμε, τόσο καλύτερα είναι για το περιβάλλον μας.
Είναι ξεκάθαρη η ανάγκη μετάβασης σε μια κυκλική οικονομία με μια προσέγγιση η οποία λαμβάνει υπόψη την οικονομική, την περιβαλλοντική και την δημόσια υγεία.
Η άποψη αυτή αν και δεν αμφισβητείται σχεδόν καθόλου, πως θα μπορούσε άλλωστε, συχνά οδηγείται και κυριαρχείται από μια επιχειρηματική ατζέντα η οποία εγείρει την ανάγκη να ορίσουμε με σαφήνεια τι εννοούμε με την κυκλική οικονομία μηδενικών αποβλήτων και ποιες δραστηριότητες πρέπει να είναι επιλέξιμες και να έχουν προτεραιότητα.
Είναι περισσότερο από αναγκαίο οι χώρες να ανταποκριθούν σε αυτήν την έλλειψη σαφήνειας και να παρέχουν σαφή κριτήρια για τον καθορισμό των δραστηριοτήτων που πρέπει να περιλαμβάνονται κάτω από την ομπρέλα μιας Κυκλικής Οικονομίας Μηδενικών Αποβλήτων, εξετάζοντας τα κοινωνικά, οικονομικά και περιβαλλοντικά οφέλη.
Εξ ίσου ξεκάθαρος πρέπει να είναι ο ρόλος της αποτέφρωσης αποβλήτων για ενέργεια και να εξηγεί γιατί αυτή η τεχνολογία συγκρούεται με τους στόχους βιώσιμης χρηματοδότησης και, ως εκ τούτου, θα πρέπει να αποκλειστεί.
Η ΕΕ έχει διαδραματίσει κρίσιμο ρόλο στον καθορισμό κριτηρίων βιωσιμότητας για μια κυκλική οικονομία μηδενικών αποβλήτων. Παρουσίασε δε μια προοδευτική εξέλιξη με την πάροδο των ετών σε διαφορετικούς θεσμούς και πολιτικές, με μια ισχυρή ώθηση προς υπολειμματικά απόβλητα κοντά στο μηδέν, υπογραμμίζοντας ότι η αποτέφρωση με ανάκτηση ενέργειας θα πρέπει να περιοριστεί σε μη ανακυκλώσιμα υλικά.
Το 2017, η Ανακοίνωση για τα Απόβλητα σε Ενέργεια ανέλυσε τον τρέχοντα ρόλο του Waste-to-Energy μέσω αποτέφρωσης και έδωσε καθοδήγηση στα κράτη μέλη σχετικά με τον τρόπο αντιμετώπισης των προβλημάτων που δημιουργούνται. Συνέστησε δε να αυξηθούν οι φόροι, να καταργηθούν σταδιακά τα δημόσια προγράμματα στήριξης για την αποτέφρωση αποβλήτων σε ενέργεια και να χρησιμοποιηθούν περισσότερο πόροι για την αποτελεσματική υποστήριξη των ανώτερων βαθμίδων στην ιεραρχία των αποβλήτων, ειδικά σε χώρες με υψηλή χωρητικότητα.
Για τις χώρες με χαμηλή χωρητικότητα, η σύσταση ήταν να βελτιωθεί η υποχρέωση χωριστής συλλογής, με στόχο την ανακύκλωση, έχοντας κατά νου μακροπρόθεσμους στόχους και λαμβάνοντας υπόψη άλλες υποδομές για τη διάθεση των απορριμμάτων.
Το 2018, μετά από 4 χρόνια διαπραγματεύσεων, το Πακέτο Κυκλικής Οικονομίας παρουσίασε νέα νομοθεσία η οποία στοχεύει στην ανακύκλωση του 65% των συνολικών αστικών απορριμμάτων έως το 2035. Αν και οι στόχοι θα μπορούσαν να ήταν περισσότερο φιλόδοξοι, η νομοθεσία περιέχει τα σχετικά στοιχεία για να προχωρήσουν οι χώρες προς μια Μηδενικών Αποβλήτων Οικονομία, όπως η χωριστή συλλογή οργανικών βιολογικών αποβλήτων και κλωστοϋφαντουργικών προϊόντων που καθίστανται υποχρεωτική από 2023 και 2025, αντίστοιχα.
Επί πλέον ασκούνται πιέσεις και προτείνονται στόχοι για την πρόληψη των αποβλήτων και τη μείωση της σπατάλης τροφίμων.
Η οδηγία για τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας αναθεωρήθηκε το 2018, με το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο να εγκρίνει τη σταδιακή κατάργηση των επιδοτήσεων για την αποτέφρωση αποβλήτων σε ενέργεια, εάν δεν γίνεται χωριστή συλλογή και δεν πληρούνται οι σχετικοί στόχοι ανακύκλωσης.
Το Ταμείο Συνοχής της ΕΕ, το οποίο στοχεύει στην προώθηση της βιώσιμης ανάπτυξης και στη μείωση των οικονομικών και κοινωνικών ανισοτήτων μεταξύ όλων των ευρωπαϊκών περιφερειών, σταματά πλέον την αύξηση όλων των κονδυλίων για δυνατότητα αποτέφρωσης αποβλήτων σε ενέργεια, με εξαίρεση τις εξόχως απόκεντρες περιοχές. Εκκρεμεί έγκριση από το Συμβούλιο της Ευρώπης (όπου εκπροσωπούνται τα κράτη της ΕΕ).
Το 2020, ο κανονισμός ταξινόμησης ζήτησε την ελαχιστοποίηση της αποτέφρωσης απορριμμάτων και την ταξινόμηση δραστηριοτήτων που οδηγούν σε σημαντική αύξηση της αποτέφρωσης απορριμμάτων ως επιβλαβών για την κυκλική οικονομία.
Η ταξινόμηση απέκλεισε την αποτέφρωση αποβλήτων σε ενέργεια από έναν κατάλογο εξεταζόμενων οικονομικών δραστηριοτήτων «συμβάλλοντας στον μετριασμό της κλιματικής αλλαγής καθώς βλάπτει την κυκλική οικονομία.
Ο μετασχηματισμός μακριά από τα ορυκτά καύσιμα και τις βιομηχανίες έντασης άνθρακα έχει συμπεριλάβει διατύπωση που δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η αποτέφρωση αποβλήτων δεν είναι επιλέξιμη.
Αυτό σημαίνει ότι “αποκλείονται” οι επενδύσεις στην ανάκτηση και διάθεση ενέργειας.
Η Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων, ο μεγαλύτερος πολυμερής χρηματοπιστωτικός οργανισμός και ένας από τους μεγαλύτερους παρόχους χρηματοδότησης για το κλίμα στον κόσμο, δημοσίευσαν τον Οδηγό Κυκλικής Οικονομίας τον Ιανουάριο του 2019, ο οποίος αποκλείει την αποτέφρωση ως συντελεστή σε μια κυκλική οικονομία.
Επιπλέον αποφάσισε να ευθυγραμμίσει τον δανεισμό της με την Ταξινόμηση της ΕΕ που σημαίνει ότι η μηχανική βιολογική επεξεργασία, η αποτέφρωση και η δέσμευση αερίου σε νέους χώρους υγειονομικής ταφής θα αποκλείονται για ευθυγράμμιση με ταξινομία.
Είναι λοιπόν δεδομένο ότι έχουμε γίνει μάρτυρες της ανάπτυξης πολιτικών κυκλικής οικονομίας που ενστερνίζονται τις αρχές της ιεραρχίας αποβλήτων και μηδενικών αποβλήτων, απομάκρυνση από την αποτέφρωση αποβλήτων σε ενέργεια, δίνοντας προτεραιότητα στην μεγιστοποίηση της ανάκτησης υλικού.
Όλα αυτά είναι κρίσιμα προηγούμενα που πρέπει να ληφθούν υπόψη την ανάπτυξη κριτηρίων για βιώσιμη χρηματοδότηση σε ευρωπαϊκό και παγκόσμιο επίπεδο.
Η βάση μιας κυκλικής οικονομίας είναι μια κοινωνία μηδενικών αποβλήτων, όπου όλα όσα παράγουμε και καταναλώνουμε μπορεί να επιστρέψουν με ασφάλεια στη φύση ή την κοινωνία.
Η Διακυβερνητική Επιτροπή για την Αλλαγή του Κλίματος ήδη αναγνωρίζει ότι τα προγράμματα που μειώνουν, επαναχρησιμοποιούν τα αστικά απόβλητα ανακύκλωσης είναι αποτελεσματικά για τη μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου.
Αλλά στην πραγματικότητα, μια κυκλική οικονομία μηδενικών αποβλήτων ξεπερνά το μοντέλο των 3 Rs (Replacement, Reduction and Refinement) και προτείνει έναν πολύ πιο ολοκληρωμένο μετασχηματισμό των προτύπων παραγωγής και κατανάλωσης μας για να επιτύχουμε υψηλή απόδοση πόρων και να προχωρήσουμε προς τη μηδενική σπατάλη και τις μηδενικές εκπομπές.
Οι λύσεις μηδενικών αποβλήτων, παράλληλα με τη δράση για το κλίμα σε άλλους τομείς, μπορούν να αλλάξουν το παιχνίδι για την επίτευξη του παγκόσμιου στόχου της υπερθέρμανσης του πλανήτη κατά 1,5 ºC, ακολουθώντας τις αρχές της διατήρησης των υλικών, την μείωση των τοξικών ουσιών, την δίκαιη διανομή και πρόσβαση σε πόρους.
Επιπλέον, αυτές οι λύσεις -συμπεριλαμβανομένης της μείωσης των απορριμμάτων, της επαναχρησιμοποίησης προϊόντων και των συσκευασιών, του επανασχεδιασμού, της κομποστοποίησης, του βιοαερίου, της επέκτασης της υπεύθυνης παραγωγής, τον μετασχηματισμό των καταναλωτικών συνηθειών, την ενδυνάμωση της κοινότητας και της ανακύκλωσης – θα μπορούσαν να υλοποιούνται σήμερα, χρησιμοποιώντας υπάρχουσες τεχνολογίες και καινοτόμες πολιτικές, με άμεσα αποτελέσματα.
Σε πόλεις και περιοχές σε όλο τον κόσμο, συνεταιρισμοί ανακυκλωτών και άλλων εργαζομένων διαχείρισης απορριμμάτων, κοινωνικοί επιχειρηματίες, οραματιστές πολιτικοί και καινοτόμοι επαγγελματίες δείχνουν ότι η μηδενική σπατάλη είναι βιώσιμη στρατηγική. Σε αντίθεση με την πρωτόγονη ιδέα της καύσης απορριμμάτων, οι λύσεις μηδενικών απορριμμάτων δημιουργούν μέσα διαβίωσης, εξοικονομούν χρήματα, και συντελούν στην προστασία του περιβάλλοντος και της δημόσιας υγείας.
Αυτές οι προσπάθειες συμβαδίζουν με την καθαρή παραγωγή, την εκτεταμένη ευθύνη του παραγωγού, προγραμμάτων για την ελαχιστοποίηση των απορριμμάτων από επικίνδυνα και δύσκολα ανακυκλώσιμα υλικά.
Μαζί, αυτές οι πρακτικές, από κάτω προς τα πάνω παρέχουν μερικές στρατηγικές για αποκεντρωμένες αστικές λύσεις με στόχο τη μείωση της ρύπανσης του κλίματος, την εξοικονόμηση ενέργειας και φυσικών πόρων. Παρουσιάζουν δε τεράστιες ευκαιρίες για την ανάπτυξη των τοπικών οικονομιών.
Η παγκόσμια κοινότητα έχει θέσει συγκεκριμένα σημεία αναφοράς για τον μετασχηματισμό της παγκόσμιας οικονομίας στο πλαίσιο της Συμφωνίας του Παρισιού.
Οι Στόχοι της βιώσιμης ανάπτυξης και οι άλλες Διεθνείς δεσμεύσεις για το κλίμα και την βιωσιμότητα είναι οι δύο βασικοί άξονες κινητοποίησης για όλα τα Κράτη που την έχουν υπογράψει.
Η βιώσιμη χρηματοδότηση έχει να διαδραματίσει βασικό ρόλο στην κινητοποίηση του απαραίτητου κεφαλαίου για την υλοποίηση των στόχων.
Καθώς οι ηγέτες τόσο σε κυβερνητικό και πολιτικό επίπεδο, όσο και σε οικονομικό αναζητούν επενδύσεις που υποστηρίζουν τις ανθεκτικές οικονομίες, αλλά και την ανόρθωση από τις επιπτώσεις της πανδημίας COVID-19, η βιώσιμη χρηματοδότηση θα βοηθήσει να διασφαλιστεί η επίτευξη σωστών επενδύσεων ώστε να επιτευχθούν οι στόχοι υλοποίησης.
Ο ρόλος της καθοριστικός, ακόμα όμως πιο καθοριστικός ο σχεδιασμός, η ιεράρχηση και η στόχευση, που θα δημιουργήσουν τις συνθήκες εκείνες, οι οποίες θα οδηγήσουν σε μια με προοπτική, απόδοση και ουσία επίτευξη των στόχων.
Για να γίνουν οι μελλοντικές οικονομίες πιο ανθεκτικές, πολλές χώρες θα χρειαστούν συστήματα που να μπορούν να δημιουργήσουν και να διατηρήσουν περισσότερο ανθρώπινο και φυσικό κεφάλαιο κατά τη διάρκεια της ανάκαμψης – χρησιμοποιώντας πολιτικές που αντικατοπτρίζουν και ενθαρρύνουν την μεταπανδημική ανάγκη για νέους τύπους θέσεων εργασίας, επιχειρήσεων και συστημάτων διακυβέρνησης.
Η Ευρωπαϊκή Ένωση οδηγεί τη μετάβαση σε καθαρές μηδενικές εκπομπές, με μεγαλύτερη απόδοση από πλευράς πόρων, αλλά και βιώσιμη οικονομία. Τον Δεκέμβριο του 2019, η Επιτροπή παρουσίασε την Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία (EGD), η οποία χαρακτηρίζεται από μια αναπτυξιακή στρατηγική που στοχεύει να καταστήσει την Ευρώπη την πρώτη κλιματικά ουδέτερη ήπειρο έως το 2050. Η EGD θα κινητοποιήσει τουλάχιστον 1 τρισεκατομμύριο ευρώ βιώσιμων επενδύσεων την επόμενη δεκαετία.
Για να καθοδηγήσει τις επενδύσεις, η ΕΕ ανέπτυξε τον Κανονισμό Ταξινόμησης της ΕΕ, παρέχοντας κριτήρια για το ποιες οικονομικές δραστηριότητες μπορούν να θεωρηθούν «βιώσιμη χρηματοδότηση», καταδεικνύοντας εκείνες που μπορούν να συμβάλλουν ουσιαστικά στο κλίμα, που δεν δημιουργούν εμπόδια στην μείωση του περιβαλλοντικού αποτυπώματος και δεν βλάπτουν σημαντικά άλλους περιβαλλοντικούς στόχους, όπως η μετάβαση σε μια κυκλική οικονομία, στη πρόληψη και την ανακύκλωση απορριμμάτων.
Η ταξινόμηση βιώσιμων χρηματοδοτήσεων θα πρέπει να γίνει η βάση για την ανάπτυξη νέων ρυθμιστικών πλαισίων για τον χρηματοπιστωτικό τομέα, ενδεχομένως ενσωματωμένα στο Πρότυπο Πράσινων Ομολόγων της ΕΕ.
Επιπλέον, αυτό το μοντέλο θα μπορούσε να έχει τεράστιο αντίκτυπο σε όλο τον κόσμο. Θα μπορούσε να αναπαραχθεί, αλλά και να προσαρμοστεί μέσω Ευρωπαϊκών υπηρεσιών βοήθειας που δραστηριοποιούνται σε όλο τον κόσμο, ώστε να αποτελέσει ένα κρίσιμο προηγούμενο για όλους τους διεθνείς χρηματοπιστωτικούς οργανισμούς, μαζί με έργα που συνδέονται με τα Ηνωμένα Έθνη, όπως αυτά που σχετίζονται με το Αναπτυξιακό Πρόγραμμα του ΟΗΕ.
Σε διεθνές επίπεδο εξακολουθεί να υπάρχει σημαντική έλλειψη κοινών προτύπων σχετικά με το τι συνιστά ο όρος «βιώσιμη χρηματοδότηση», αλλά και ούτε υπάρχουν σταθερές εγγυήσεις για διαφάνεια για την αποφυγή του πράσινου πλυσίματος, τα οποία είναι σημαντικά για την τόνωση της εμπιστοσύνης των επενδυτών και τη διασφάλιση του αντίκτυπου υψηλής ποιότητας.
Ο τομέας της Κυκλικής Οικονομίας Μηδενικών Αποβλήτων είναι ιδιαίτερα ευάλωτος στην έλλειψη βιώσιμων κριτηρίων, δεδομένου ότι περιλαμβάνει ένα ευρύ φάσμα δραστηριοτήτων σε όλους τους τομείς και απαιτεί μια προσέγγιση συστημικής σκέψης.
Αυτό το πεδίο απαιτεί μια μακροπρόθεσμη εξέλιξη, ειδικά όσον αφορά στη συμβατική διαχείριση απορριμμάτων με στόχο τη διατήρηση της αξίας των προϊόντων, των υλικών και των πόρων, επιστρέφοντάς τα στον κύκλο ζωής της παραγωγικής διαδικασίας των προϊόντων στο τέλος της χρήσης τους, ελαχιστοποιώντας παράλληλα τη δημιουργία απορριμμάτων.
Η λογική αυτής της προσέγγισης βασίζεται στην ιδέα ότι όσο λιγότερα προϊόντα πετάμε, τόσο καλύτερα είναι για το περιβάλλον μας.
Είναι ξεκάθαρη η ανάγκη μετάβασης σε μια κυκλική οικονομία με μια προσέγγιση η οποία λαμβάνει υπόψη την οικονομική, την περιβαλλοντική και την δημόσια υγεία.
Η άποψη αυτή αν και δεν αμφισβητείται σχεδόν καθόλου, πως θα μπορούσε άλλωστε, συχνά οδηγείται και κυριαρχείται από μια επιχειρηματική ατζέντα η οποία εγείρει την ανάγκη να ορίσουμε με σαφήνεια τι εννοούμε με την κυκλική οικονομία μηδενικών αποβλήτων και ποιες δραστηριότητες πρέπει να είναι επιλέξιμες και να έχουν προτεραιότητα.
Είναι περισσότερο από αναγκαίο οι χώρες να ανταποκριθούν σε αυτήν την έλλειψη σαφήνειας και να παρέχουν σαφή κριτήρια για τον καθορισμό των δραστηριοτήτων που πρέπει να περιλαμβάνονται κάτω από την ομπρέλα μιας Κυκλικής Οικονομίας Μηδενικών Αποβλήτων, εξετάζοντας τα κοινωνικά, οικονομικά και περιβαλλοντικά οφέλη.
Εξ ίσου ξεκάθαρος πρέπει να είναι ο ρόλος της αποτέφρωσης αποβλήτων για ενέργεια και να εξηγεί γιατί αυτή η τεχνολογία συγκρούεται με τους στόχους βιώσιμης χρηματοδότησης και, ως εκ τούτου, θα πρέπει να αποκλειστεί.
Η ΕΕ έχει διαδραματίσει κρίσιμο ρόλο στον καθορισμό κριτηρίων βιωσιμότητας για μια κυκλική οικονομία μηδενικών αποβλήτων. Παρουσίασε δε μια προοδευτική εξέλιξη με την πάροδο των ετών σε διαφορετικούς θεσμούς και πολιτικές, με μια ισχυρή ώθηση προς υπολειμματικά απόβλητα κοντά στο μηδέν, υπογραμμίζοντας ότι η αποτέφρωση με ανάκτηση ενέργειας θα πρέπει να περιοριστεί σε μη ανακυκλώσιμα υλικά.
Το 2017, η Ανακοίνωση για τα Απόβλητα σε Ενέργεια ανέλυσε τον τρέχοντα ρόλο του Waste-to-Energy μέσω αποτέφρωσης και έδωσε καθοδήγηση στα κράτη μέλη σχετικά με τον τρόπο αντιμετώπισης των προβλημάτων που δημιουργούνται. Συνέστησε δε να αυξηθούν οι φόροι, να καταργηθούν σταδιακά τα δημόσια προγράμματα στήριξης για την αποτέφρωση αποβλήτων σε ενέργεια και να χρησιμοποιηθούν περισσότερο πόροι για την αποτελεσματική υποστήριξη των ανώτερων βαθμίδων στην ιεραρχία των αποβλήτων, ειδικά σε χώρες με υψηλή χωρητικότητα.
Για τις χώρες με χαμηλή χωρητικότητα, η σύσταση ήταν να βελτιωθεί η υποχρέωση χωριστής συλλογής, με στόχο την ανακύκλωση, έχοντας κατά νου μακροπρόθεσμους στόχους και λαμβάνοντας υπόψη άλλες υποδομές για τη διάθεση των απορριμμάτων.
Το 2018, μετά από 4 χρόνια διαπραγματεύσεων, το Πακέτο Κυκλικής Οικονομίας παρουσίασε νέα νομοθεσία η οποία στοχεύει στην ανακύκλωση του 65% των συνολικών αστικών απορριμμάτων έως το 2035. Αν και οι στόχοι θα μπορούσαν να ήταν περισσότερο φιλόδοξοι, η νομοθεσία περιέχει τα σχετικά στοιχεία για να προχωρήσουν οι χώρες προς μια Μηδενικών Αποβλήτων Οικονομία, όπως η χωριστή συλλογή οργανικών βιολογικών αποβλήτων και κλωστοϋφαντουργικών προϊόντων που καθίστανται υποχρεωτική από 2023 και 2025, αντίστοιχα.
Επί πλέον ασκούνται πιέσεις και προτείνονται στόχοι για την πρόληψη των αποβλήτων και τη μείωση της σπατάλης τροφίμων.
Η οδηγία για τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας αναθεωρήθηκε το 2018, με το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο να εγκρίνει τη σταδιακή κατάργηση των επιδοτήσεων για την αποτέφρωση αποβλήτων σε ενέργεια, εάν δεν γίνεται χωριστή συλλογή και δεν πληρούνται οι σχετικοί στόχοι ανακύκλωσης.
Το Ταμείο Συνοχής της ΕΕ, το οποίο στοχεύει στην προώθηση της βιώσιμης ανάπτυξης και στη μείωση των οικονομικών και κοινωνικών ανισοτήτων μεταξύ όλων των ευρωπαϊκών περιφερειών, σταματά πλέον την αύξηση όλων των κονδυλίων για δυνατότητα αποτέφρωσης αποβλήτων σε ενέργεια, με εξαίρεση τις εξόχως απόκεντρες περιοχές. Εκκρεμεί έγκριση από το Συμβούλιο της Ευρώπης (όπου εκπροσωπούνται τα κράτη της ΕΕ).
Το 2020, ο κανονισμός ταξινόμησης ζήτησε την ελαχιστοποίηση της αποτέφρωσης απορριμμάτων και την ταξινόμηση δραστηριοτήτων που οδηγούν σε σημαντική αύξηση της αποτέφρωσης απορριμμάτων ως επιβλαβών για την κυκλική οικονομία.
Η ταξινόμηση απέκλεισε την αποτέφρωση αποβλήτων σε ενέργεια από έναν κατάλογο εξεταζόμενων οικονομικών δραστηριοτήτων «συμβάλλοντας στον μετριασμό της κλιματικής αλλαγής καθώς βλάπτει την κυκλική οικονομία.
Ο μετασχηματισμός μακριά από τα ορυκτά καύσιμα και τις βιομηχανίες έντασης άνθρακα έχει συμπεριλάβει διατύπωση που δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η αποτέφρωση αποβλήτων δεν είναι επιλέξιμη.
Αυτό σημαίνει ότι “αποκλείονται” οι επενδύσεις στην ανάκτηση και διάθεση ενέργειας.
Η Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων, ο μεγαλύτερος πολυμερής χρηματοπιστωτικός οργανισμός και ένας από τους μεγαλύτερους παρόχους χρηματοδότησης για το κλίμα στον κόσμο, δημοσίευσαν τον Οδηγό Κυκλικής Οικονομίας τον Ιανουάριο του 2019, ο οποίος αποκλείει την αποτέφρωση ως συντελεστή σε μια κυκλική οικονομία.
Επιπλέον αποφάσισε να ευθυγραμμίσει τον δανεισμό της με την Ταξινόμηση της ΕΕ που σημαίνει ότι η μηχανική βιολογική επεξεργασία, η αποτέφρωση και η δέσμευση αερίου σε νέους χώρους υγειονομικής ταφής θα αποκλείονται για ευθυγράμμιση με ταξινομία.
Είναι λοιπόν δεδομένο ότι έχουμε γίνει μάρτυρες της ανάπτυξης πολιτικών κυκλικής οικονομίας που ενστερνίζονται τις αρχές της ιεραρχίας αποβλήτων και μηδενικών αποβλήτων, απομάκρυνση από την αποτέφρωση αποβλήτων σε ενέργεια, δίνοντας προτεραιότητα στην μεγιστοποίηση της ανάκτησης υλικού.
Όλα αυτά είναι κρίσιμα προηγούμενα που πρέπει να ληφθούν υπόψη την ανάπτυξη κριτηρίων για βιώσιμη χρηματοδότηση σε ευρωπαϊκό και παγκόσμιο επίπεδο.
Η βάση μιας κυκλικής οικονομίας είναι μια κοινωνία μηδενικών αποβλήτων, όπου όλα όσα παράγουμε και καταναλώνουμε μπορεί να επιστρέψουν με ασφάλεια στη φύση ή την κοινωνία.
Η Διακυβερνητική Επιτροπή για την Αλλαγή του Κλίματος ήδη αναγνωρίζει ότι τα προγράμματα που μειώνουν, επαναχρησιμοποιούν τα αστικά απόβλητα ανακύκλωσης είναι αποτελεσματικά για τη μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου.
Αλλά στην πραγματικότητα, μια κυκλική οικονομία μηδενικών αποβλήτων ξεπερνά το μοντέλο των 3 Rs (Replacement, Reduction and Refinement) και προτείνει έναν πολύ πιο ολοκληρωμένο μετασχηματισμό των προτύπων παραγωγής και κατανάλωσης μας για να επιτύχουμε υψηλή απόδοση πόρων και να προχωρήσουμε προς τη μηδενική σπατάλη και τις μηδενικές εκπομπές.
Οι λύσεις μηδενικών αποβλήτων, παράλληλα με τη δράση για το κλίμα σε άλλους τομείς, μπορούν να αλλάξουν το παιχνίδι για την επίτευξη του παγκόσμιου στόχου της υπερθέρμανσης του πλανήτη κατά 1,5 ºC, ακολουθώντας τις αρχές της διατήρησης των υλικών, την μείωση των τοξικών ουσιών, την δίκαιη διανομή και πρόσβαση σε πόρους.
Επιπλέον, αυτές οι λύσεις -συμπεριλαμβανομένης της μείωσης των απορριμμάτων, της επαναχρησιμοποίησης προϊόντων και των συσκευασιών, του επανασχεδιασμού, της κομποστοποίησης, του βιοαερίου, της επέκτασης της υπεύθυνης παραγωγής, τον μετασχηματισμό των καταναλωτικών συνηθειών, την ενδυνάμωση της κοινότητας και της ανακύκλωσης – θα μπορούσαν να υλοποιούνται σήμερα, χρησιμοποιώντας υπάρχουσες τεχνολογίες και καινοτόμες πολιτικές, με άμεσα αποτελέσματα.
Σε πόλεις και περιοχές σε όλο τον κόσμο, συνεταιρισμοί ανακυκλωτών και άλλων εργαζομένων διαχείρισης απορριμμάτων, κοινωνικοί επιχειρηματίες, οραματιστές πολιτικοί και καινοτόμοι επαγγελματίες δείχνουν ότι η μηδενική σπατάλη είναι βιώσιμη στρατηγική. Σε αντίθεση με την πρωτόγονη ιδέα της καύσης απορριμμάτων, οι λύσεις μηδενικών απορριμμάτων δημιουργούν μέσα διαβίωσης, εξοικονομούν χρήματα, και συντελούν στην προστασία του περιβάλλοντος και της δημόσιας υγείας.
Αυτές οι προσπάθειες συμβαδίζουν με την καθαρή παραγωγή, την εκτεταμένη ευθύνη του παραγωγού, προγραμμάτων για την ελαχιστοποίηση των απορριμμάτων από επικίνδυνα και δύσκολα ανακυκλώσιμα υλικά.
Μαζί, αυτές οι πρακτικές, από κάτω προς τα πάνω παρέχουν μερικές στρατηγικές για αποκεντρωμένες αστικές λύσεις με στόχο τη μείωση της ρύπανσης του κλίματος, την εξοικονόμηση ενέργειας και φυσικών πόρων. Παρουσιάζουν δε τεράστιες ευκαιρίες για την ανάπτυξη των τοπικών οικονομιών.
Κέλλυ Μαυρομάτη, CEO EPLATFORM SA, Co-Founder Energizing Greece, Co-Founder Energizinggreece.gr | Publishing.gr | Netzeroenergy.gr, Co-Founder GRINGROWTH LTD: “The path to zero waste” | Date: 08/02/2022 © Energizing Greece Magazine | 1st Edition March 2022 |
| 1st Edition Energizing Greece Magazine | March 2022 |
| Be Part of Tomorrow’s World |