Αθανάσιος Λιάγκος: Ελληνική Λιμενική Βιομηχανία: Χαρακτηριστικά & Σημαντικές Εξελίξεις |

Οι λιμένες αποτελούν βασικές πύλες για τις διεθνείς εμπορικές σχέσεις της χώρας μας, σε ένα σταυροδρόμι τριών ηπείρων, και πολύτιμες υποδομές, που ενισχύουν σημαντικά την οικονομία και τις αναπτυξιακές προοπτικές της. Κόμβοι μεταφορών και πύλες τουρισμού, μέσω της ακτοπλοΐας και της κρουαζιέρας, τα ελληνικά λιμάνια συνθέτουν ένα λιμενικό σύστημα που συνδυάζει μοναδικά χαρακτηριστικά και γεωστρατηγική θέση στους θαλάσσιους διαδρόμους των Διευρωπαϊκών Δικτύων Μεταφορών(ΔΕΔ-Μ).

Ο κρίσιμος ρόλος του συστήματος αυτού, που μετρά περίπου 1100 λιμενικές εγκαταστάσεις ποικίλων μεγεθών, ειδών και κατηγοριών, διευρύνεται στο σύγχρονο περιβάλλον της διεθνούς ναυτιλίας και της εφοδιαστικής αλυσίδας. Τα λιμάνια καλούνται να συνδιαμορφώσουν τις εξελίξεις στην ενεργειακή μετάβαση και στον πράσινο και ψηφιακό μετασχηματισμό ενός πολυτροπικού και βιώσιμου συστήματος μεταφορών, με τρόπο ολοκληρωμένο, ώστε η ανάπτυξή τους να αποφέρει ποικίλα και πολλαπλασιαστικά οφέλη στις τοπικές κοινωνίες, ενισχύοντας παράλληλα την ανταγωνιστικότητα και την κοινωνική ευημερία της Ελλάδας.

Από το 2016, η δομή και η λειτουργία των ελληνικών λιμένων έχουν μεταβληθεί δραστικά, στο πλαίσιο της ενοποιημένης στρατηγικής προώθησης μεταρρυθμίσεων και αξιοποίησής τους, με στόχο την προσέλκυση ιδιωτικών επενδύσεων, προκειμένου τα λιμάνια να ανταποκριθούν στη σημαντική αύξηση της διακίνησης εμπορευμάτων και επιβατών. Η Εθνική Λιμενική Πολιτική 2020-2030 πλαισιώνει ένα νέο μοντέλο λιμενικής διακυβέρνησης ανταγωνιστικών, βιώσιμων, έξυπνων και πολυτροπικών λιμένων, θέτοντας μια σειρά στόχων και προτεραιοτήτων για την αναβάθμιση, τον εκσυγχρονισμό, την ενίσχυση της ευελιξίας και της λειτουργικής αποτελεσματικότητας και παραγωγικότητας, τον ψηφιακό μετασχηματισμό, την ενεργειακή μετάβαση και την περιβαλλοντική συμμόρφωση του εθνικού λιμενικού συστήματος. Σε αυτήν την πολιτική, ιδιαίτερη έμφαση δίδεται στην προώθηση των συνδυασμένων μεταφορών και τη διασύνδεση (σιδηροδρομική και οδική) των λιμένων του κεντρικού δικτύου του ΔΕΔ-Μ, των εμπορευματικών κέντρων και αεροδρομίων της ηπειρωτικής και νησιωτικής χώρας.

Την περίοδο 2015-2022, οι συνολικές επενδύσεις σε εξοπλισμό και υποδομές που πραγματοποιήθηκαν στους 13 Οργανισμούς Λιμένων της χώρας ανέρχονται σε 260.133.696 ευρώ, παρουσιάζοντας αύξηση της τάξης του 178%. Η επενδυτική αυτή ροπή αυξάνει ολοένα και περισσότερο την ανταγωνιστικότητά τους, παρέχοντας υψηλότερα επίπεδα εξυπηρέτησης. Η αποτίμηση της ίδιας περιόδου παρουσιάζει επίσης αυξημένα ταμειακά διαθέσιμα στους 13 Οργανισμούς Λιμένων, της τάξης του 108,5%. Πρωταγωνιστές αυτής της αναπτυξιακής προσπάθειας, που εντάθηκε κατά την τελευταία τετραετία (2020-2024), είναι τα λιμάνια του Πειραιά και της Θεσσαλονίκης, καθώς υλοποιούν τα υποχρεωτικά επενδυτικά προγράμματα που προβλέπονται από τις συμβάσεις παραχώρησης, οι οποίες έχουν υπογραφεί μεταξύ των Οργανισμών Λιμένων και του Ελληνικού Δημοσίου.

Στον κρίσιμο ρόλο του λιμενικού κλάδου, διαχειριστή του 85% του παγκόσμιου εμπορίου, επιδρά η περιπλοκότητα του περιβάλλοντος δραστηριοποίησής του, σε εθνικό και διεθνές επίπεδο. Η συνεχής αύξηση του πληθυσμού, οι γεωπολιτικές προκλήσεις, οι ραγδαίες τεχνολογικές εξελίξεις, η στροφή προς την καθαρή ενέργεια μηδενικών εκπομπών και ο αυξανόμενος προστατευτισμός αποτελούν παραμέτρους που απαιτούν διορατικότητα στον σχεδιασμό του «λιμένα του αύριο». Στο πλαίσιο αυτό, η αναβάθμιση των υποδομών (πραγματικών και λειτουργικών), η διασφάλιση αποδοτικών κοστολογικά λύσεων μεταφορών, η μείωση της γραφειοκρατίας, η ψηφιοποίηση και η διαθεσιμότητα, με σταθερή προτεραιότητα την ευθυγράμμιση με τις επιταγές βιωσιμότητας, αποτελούν τα κυρίαρχα πεδία εξελίξεων και μεταρρυθμίσεων του κλάδου.

Διασυνδεσιμότητα: το κλειδί στην αποδοτικότητα των λιμενικών υπηρεσιών

Προϋπόθεση για την αύξηση της παραγωγικής δυναμικότητας των λιμένων, δηλαδή της αποτελεσματικής εξυπηρέτησης μεγαλύτερων όγκων φορτίων, και της απρόσκοπτης ανάπτυξης της αγοράς logistics είναι η διασυνδεσιμότητά τους με όλες τις κρίσιμες υποδομές. Η διασύνδεση των ελληνικών λιμένων τους καθιστά περισσότερο ανταγωνιστικούς, ενισχύοντας παράλληλα την ελκυστικότητα της χώρας μας ως διατροπικού πυλώνα ανάπτυξης του εμπορίου της Βαλκανικής. Για τη σύνδεσή τους με τα χερσαία μεταφορικά δίκτυα απαιτούνται επενδύσεις στις υποδομές του οδικού και σιδηροδρομικού δικτύου, προκειμένου να εξασφαλιστεί η ομαλή διακίνηση φορτίων μέσω των θαλάσσιων διαδρόμων προς τα Βαλκάνια και την Ευρώπη, στα πλαίσια των ΔΕΔ-Μ. Το Υπουργείο Ναυτιλίας και Νησιωτικής Πολιτικής έχει θέσει ως στρατηγική προτεραιότητα τη διασύνδεση του λιμενικού δικτύου με το σιδηροδρομικό δίκτυο της χώρας, ενώ σειρά έργων συνδεσιμότητας προτεραιοποιούνται και προχωρούν από το Υπουργείο Υποδομών και Μεταφορών. Αυτά αφορούν μεταξύ άλλων την αξιόπιστη σιδηροδρομική διασύνδεση των λιμένων Αλεξανδρούπολης, Βόλου, Θεσσαλονίκης, Πάτρας και Πειραιά, αλλά και τη σύνδεση του προαστιακού με τα λιμάνια της Ραφήνας και του Λαυρίου. Επιπλέον, οι ιδιωτικές επενδύσεις των τελευταίων ετών στις υποδομές λιμένων και αεροδρομίων αναπτύσσουν πεδίο στρατηγικών συνεργειών, με κοινούς στόχους διασύνδεσης των υποδομών.

Έξυπνα Λιμάνια – αναπόσπαστος κρίκος του ψηφιακού μέλλοντος της αλυσίδας εφοδιασμού

Η αναγκαιότητα για επενδύσεις στον τομέα της ψηφιακής μετάβασης των λιμένων, πέραν της ανάπτυξης των υποδομών τους, είναι απαραίτητη σε όλο το εύρος των λειτουργιών τους, δεδομένου ότι αυτές διασφαλίζουν τη συνέχεια της εφοδιαστικής αλυσίδας και παρέχουν πολύτιμα δεδομένα για την ανάπτυξή της. Η διαπίστωση αυτή ενισχύεται από τα εξαιρετικά συγκριτικά πλεονεκτήματα του λιμενικού κλάδου στην Ελλάδα, λόγω της γεωγραφικής θέσης της, που μας προσανατολίζουν στη μετατροπή των παραδοσιακών λιμανιών σε έξυπνα. Η μετάβαση αυτή καθοδηγείται από τη χρήση τεχνολογικών καινοτομιών πρώτης γραμμής. Μεταξύ αυτών, η Τεχνητή Νοημοσύνη (AI), το Ψηφιακό Δίδυμο, το Blockchain, το Internet of Things (IoT), το 5G, ξεχωρίζουν ως τεχνολογίες που ενισχύουν την αποτελεσματικότητα, την ασφάλεια και βιωσιμότητα των λιμένων μακροπρόθεσμα, πετυχαίνοντας παρακολούθηση φορτίων σε πραγματικό χρόνο, διαφάνεια και εξοικονόμηση πόρων.

Αναγκαία και ικανή συνθήκη για την επιτυχή ανάπτυξη των έξυπνων λιμένων είναι η συνεργασία μεταξύ τους, μέσω διακυβέρνησης που λαμβάνει υπόψη τα διαφορετικά επίπεδα ψηφιακής ετοιμότητας των λιμανιών, ιδιαίτερα ως προς την ασφάλεια στον κυβερνοχώρο και τις επιδράσεις των μεταβολών στο εμπόριο, αλλά και η ενσωμάτωσή τους στο ευρύτερο δίκτυο των πόλεων και της εφοδιαστικής αλυσίδας.

Ενεργειακή μετάβαση λιμένων: πεδίο τεχνολογικής έρευνας και πρωτοποριακών επενδύσεων

Ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Θαλάσσιων Λιμένων (The European Sea Ports Organisation-ESPO), μέσω μελέτης των επενδυτικών αναγκών των ευρωπαϊκών λιμένων, που δημοσιεύτηκε τον Μάιο του 2024, αποκαλύπτει ότι οι επενδύσεις στη βιωσιμότητα και την ενεργειακή μετάβαση αποτελούν τη δεύτερη σημαντικότερη κατηγορία για τους φορείς διαχείρισής τους, με τις συνολικές επενδυτικές ανάγκες να ανέρχονται σε περίπου 80 δισ. ευρώ έως το 2034. Η εθνική λιμενική πολιτική για τον ενεργειακό μετασχηματισμό της ναυτιλίας εστιάζει στην αξιοποίηση χρηματοδοτικών εργαλείων της Ε.Ε. για την απανθρακοποίηση. Αναλογιζόμενοι τον μεταβαλλόμενο ρόλο των λιμανιών και τις εξελισσόμενες επενδυτικές τους ανάγκες, είναι συνετό να αντιμετωπίζουμε τους κρίσιμους αυτούς κόμβους συνδεσιμότητας ως ενεργειακές κοινότητες, που συνολικά μεταβαίνουν σε καθεστώς κλιματικής ουδετερότητας, αντιμετωπίζοντας μεθοδικά τα τυχόν εμπόδια μετατροπής των επενδυτικών σχεδίων σε πραγματικότητα.

H παροχή ηλεκτρικής ενέργειας από ξηράς σε πλοία που ελλιμενίζονται ενώ οι μηχανές τους είναι κλειστές (cold ironing), αποτελεί σήμερα τον βασικότερο τρόπο με τον οποίο μπορούν να συμβάλουν τα λιμάνια στην αντιμετώπιση της κλιματικής κρίσης και να περιορίσουν δραστικά τις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου. Η εγκεκριμένη από την ΕΕ οδηγία 2014/94 για την ανάπτυξη υποδομών εναλλακτικών καυσίμων, που προτεραιοποιεί την εγκατάσταση παράκτιας παροχής ηλεκτρικής ενέργειας στους λιμένες του Κεντρικού Δικτύου (Core Network) του ΔΕΔ-Μ και ο νεότερος κανονισμός της ΕΕ 2023/1804, θέτουν την υποχρέωση για τα κράτη μέλη να παρέχουν χερσαία ηλεκτροδότηση (OPS) ή τεχνολογία μηδενικών εκπομπών σε πλοία που ελλιμενίζονται στους λιμένες τους, ώστε να επιτευχθούν οι στόχοι της Ε.Ε. για τον περιορισμό των αερίων θερμοκηπίου που προέρχονται από τη ναυτιλιακή βιομηχανία, με ορίζοντα υλοποίησης των υποδομών από το 2030.

Για την επιτυχή εφαρμογή του cold ironing, οφείλουμε να εξετάσουμε συνολικά σε επίπεδο χάραξης βιώσιμης πολιτικής δύο καίρια ζητήματα:

Α. Την πράσινη ενέργεια που θα παρέχεται, ως ενεργειακό μίγμα του τοπικού ηλεκτρικού δικτύου, ώστε να επιτυγχάνεται ουσιαστική μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου. Στη χώρα μας, όπου αρκετά λιμάνια βρίσκονται σε νησιά, η ενεργειακή διασύνδεση αυτών με το ηπειρωτικό δίκτυο αποτελεί κρίσιμο προαπαιτούμενο.

Β. Το κόστος ηλεκτρικής ενέργειας, που οφείλει να είναι χαμηλότερο από το αντίστοιχο κόστος καυσίμου, προκειμένου τα πλοία να έχουν το οικονομικό κίνητρο να απενεργοποιούν τις μηχανές τους κατά τον ελλιμενισμό τους.

Σήμερα καταγράφεται συνεχής βελτίωση του συστήματος περιβαλλοντικής διαχείρισης που εφαρμόζεται στους ελληνικούς λιμένες, γεγονός που επιβεβαιώνει τόσο την περιβαλλοντική ηθική που διέπει τον κλάδο, όσο και την εγρήγορση και ωριμότητά του στη διαμόρφωση των πολιτικών αειφόρου ανάπτυξης της ελληνικής ναυτιλίας.

Ελληνική Κρουαζιέρα – πύλη πολλαπλασιαστικών ωφελειών

Η Ελλάδα κατατάσσεται ανάμεσα στους τρεις δημοφιλέστερους προορισμούς κρουαζιέρας στη Μεσόγειο (μαζί με την Ιταλία και την Ισπανία, CLIA, 2024). Η αγορά της κρουαζιέρας παρουσιάζει δυναμική ανάπτυξη, με όλο και περισσότερα πλοία και επιβάτες να προσεγγίζουν τα ελληνικά λιμάνια, τα οποία επιπλέον επιλέγονται και ως homeports, συμβάλλοντας στην περαιτέρω ανάπτυξη του θαλάσσιου τουρισμού. Σύμφωνα με στοιχεία της Ένωσης Λιμένων Ελλάδας (ΕΛΙΜΕ), ο αριθμός κρουαζιερόπλοιων που προσέγγισαν το 2023 τους 51 λιμένες της χώρας ήταν 5.230, έναντι 4.780 το 2022, και ο αριθμός διακινούμενων επιβατών κρουαζιέρας έφτασε περί τα 7 εκατ. επιβάτες (αύξηση 51% από το 2022), το υψηλότερο επίπεδο κατά την τελευταία δεκαετία. Παράλληλα, ο κλάδος της κρουαζιέρας υιοθετεί ολοένα και περισσότερο βιώσιμες πρακτικές με στόχο τη μείωση των περιβαλλοντικών επιπτώσεων και την επίτευξη μηδενικών εκπομπών. Συγκεκριμένα, οι εταιρείες κρουαζιέρας επενδύουν σε νέες τεχνολογίες και πρακτικές για τη μείωση των εκπομπών, όπως η χρήση εναλλακτικών καυσίμων, η βελτίωση της ενεργειακής απόδοσης των πλοίων και η εφαρμογή συστημάτων διαχείρισης αποβλήτων. Αυτές οι προσπάθειες συμβάλλουν στη μείωση του περιβαλλοντικού αποτυπώματος του κλάδου και στην επίτευξη των στόχων για καθαρές μηδενικές εκπομπές στο μέλλον.

Στο παγκόσμιο ευοίωνο τοπίο συστηματικής ανόδου της αγοράς κρουαζιέρας, η οποία επιδεικνύει εξαιρετική ανθεκτικότητα και ταχεία ανάκαμψη μετά από κρίσεις (συγκρινόμενη με άλλες υπηρεσίες τουρισμού), o ρυθμός ανάπτυξης της διεθνούς αγοράς εκτιμάται από την Διεθνή Ένωση Εταιρειών Κρουαζιέρας (CLIA) να ενισχυθεί τουλάχιστον κατά 10% το διάστημα 2024-2028. Ενδεικτικά, το 2022 η ελληνική οικονομία ενισχύθηκε με περί το 1,4 δισ. ευρώ έναντι 1 δισ. ευρώ το 2019 (αύξηση 40%, CLIA, 2024). Η συνεισφορά αυτή αναλύεται σε 0,8 δισ. ευρώ άμεσων εσόδων και 0,6 δισ. ευρώ έμμεσων και επαγόμενων οφελών, ενώ ο κλάδος της κρουαζιέρας υποστήριξε περισσότερες από 14.300 θέσεις εργασίας. Συνεπώς, το κοινωνικό-οικονομικό αποτύπωμα της κρουαζιέρας είναι αξιοσημείωτο. Η συνδυασμένη προσπάθεια για οικονομική ανάπτυξη και περιβαλλοντική βιωσιμότητα καθιστά την κρουαζιέρα έναν τομέα με σημαντική συμβολή στην Ελλάδα, ενώ παράλληλα αντιμετωπίζει τις προκλήσεις της πράσινης μετάβασης.

Η αξιοσημείωτη αυτή αναπτυξιακή δυναμική και η τάση ενίσχυσης του homeporting στην Ελλάδα, καθιστούν ως κρίσιμη προτεραιότητα την αναβάθμιση και ανάπτυξη των λιμενικών και λοιπών υποδομών κρουαζιέρας, χωρίς να ξεχνούμε τη σημαντικότητα ενίσχυσης των λιμενικών εγκαταστάσεων των επιβατικών λιμένων των νησιών μας, πέραν των εγκαταστάσεων της ενδοχώρας.

Αθανάσιος Λιάγκος, Εκτελεστικός Πρόεδρος Δ.Σ. ΟΛΘ Α.Ε., Πρόεδρος Ε.ΛΙΜ.Ε.: “Ελληνική Λιμενική Βιομηχανία: Χαρακτηριστικά & Σημαντικές Εξελίξεις” | Date: 24/02/2025 © Energizing Greece Magazine | 4th Edition March – April 2025 |

#EnergizingGreece

#EnergizingGreeceMagazine

#BePartOfTomorrowsWorld

#FollowTheLeadersOfE

#GrowthEffectForGreece

#FollowThePioneers

#GreeceIsTheDestination

#RegionsOfGreece

#PrimeMinistersOfDelphi

#WordExcellence

#ShowcasingSuccess

#ViewOfUniqueness