Πώς εξελίσσεται το μέλλον της εργασίας και πως μπορούν να εφαρμοστούν οι Κανόνες Υγείας και Ασφάλειας στους χώρους εργασίας;
Το εργασιακό περιβάλλον μεταβάλλεται. Τα νέα επιχειρηματικά μοντέλα, η ρομποτοποίηση, η χρήση της τεχνητής νοημοσύνης, η αυξημένη διάδοση της τηλεργασίας, οι τεχνολογικές εξελίξεις, η ψηφιοποίηση και η εντατικοποίηση της εργασίας θα πρέπει να οδηγήσουν στην πρωτοβουλία να διασφαλιστούν καταλληλότερες συνθήκες εργασίας και βελτίωση των συνθηκών εργασίας. Η εισαγωγή της τεχνολογίας στην αγορά έχει πρωτοστατήσει στον τρόπο με τον οποίο οι εταιρείες μπορούν να σχεδιάζουν, να υλοποιούν σε συνεργασία με τους εργαζόμενους και να αξιολογούν. Με αφορμή την πανδημία COVID-19 είναι σημαντικό να αντληθούν διδάγματα και να εκσυγχρονιστεί η νομοθεσία ώστε να καλύπτει τους παρόντες και επικείμενους επαγγελματικούς κινδύνους και να οριστούν συγκεκριμένα κριτήρια διάγνωσης επαγγελματικών ασθενειών & αποτελεσματική αντιμετώπιση έκτακτων καταστάσεων σε χώρους εργασίας με Ειδικά Σχέδια Δράσης/Ετοιμότητας για διαχείριση μελλοντικών κρίσεων. Γι’αυτό είναι ανάγκη να εφαρμοστεί το Ελληνικό Στρατηγικό Πλαίσιο για την υγεία και ασφάλεια στην Εργασία. Οι βασικοί οριζόντιοι άξονες που θα απασχολήσουν τους εργοδότες είναι οι εξής: Η πρόβλεψη και διαχείριση των αλλαγών στο νέο κόσμο της εργασίας που επιφέρουν η πράσινη, η ψηφιακή και η δημογραφική μετάβαση˙ η βελτίωση της πρόληψης των ατυχημάτων και των ασθενειών στον χώρο εργασίας˙ η αύξηση της ετοιμότητας απέναντι σε τυχόν ενδεχόμενες μελλοντικές υγειονομικές κρίσεις˙ η προσέγγιση οράματος για μηδενικά θανατηφόρα εργατικά ατυχήματα στην Ευρωπαϊκή Ένωση (Vision “Zero approach” to work-related deaths in EU) και η μείωση των επαγγελματικών ασθενειών. Οι ορθές κατευθύνσεις που απαιτούνται καθορίζουν τις δράσεις και τις προτεραιότητες για την επίτευξη συνεχούς και σταθερής βελτίωσης των επιπέδων υγείας και ασφάλειας στην εργασία (ΥΑΕ). Η επιτυχία αυτών των δράσεων απαιτεί δράση σε εθνικό και εταιρικό επίπεδο με κοινωνικό διάλογο, ενίσχυση της καταγραφής και τεκμηρίωσης των στοιχείων της επαγγελματικής νοσηρότητας και ασφάλειας, ευαισθητοποίηση των εργοδοτών, εργαζομένων, πολιτείας και κοινωνικών εταίρων και εξασφάλιση της σχετικής χρηματοδότησης. Για την προστασία της ΥΑΕ χρειάζεται η κάθε επιχείρηση να κινητοποιηθεί με άμεση λήψη μέτρων και ανάλυση του κόστους-ωφέλειας για να διαπιστωθεί ο σημαντικός οικονομικός αντίκτυπος των συνεπειών των ατυχημάτων και ασθενειών στην εργασία.
Ποιος ο ρόλος των Ειδικών Ιατρών Εργασίας;
Η υποστήριξη της αξίας της υγείας και της ασφάλειας στην εργασία, απαιτεί «εταιρική ενσυναίσθηση», κουλτούρα αυξημένης ευαισθητοποίησης όλων των εμπλεκομένων φορέων και αξιοποίηση των ειδικών ιατρών εργασίας, οι οποίοι είναι οι πλέον αρμόδιοι για τον καθορισμό κριτηρίων αξιολόγησης και αντιμετώπισης των κινδύνων στην εργασία που είναι μια σύνθετη διαδικασία. Τριανταεπτά χρόνια μετά από την καθιέρωση της Νομοθεσίας περί υγείας και ασφάλειας στην εργασία (Ν.1568/85), είναι απαραίτητο να δοθεί προτεραιότητα στο ρόλο των Ειδικών Ιατρών Εργασίας. Αυτοί αποτελούν συμβουλευτικό όργανο της διοίκησης και έχουν εκπαίδευθεί επί ειδικών θεμάτων, με αποτέλεσμα να έχουν ειδικές δεξιότητες οι οποίες αντιστοιχούν στα καθήκοντα τα οποία εκτελούν σε εργασιακούς χώρους. Θα πρέπει να πραγματοποιηθεί ουσιαστική αξιοποίηση των γνώσεων τους και της επιστημονικής τους κατάρτισης ώστε να προωθηθεί η πρόληψη και καλλιέργεια θετικής νοοτροπίας και κουλτούρας ΥΑΕ. Τα μέτρα που θα ληφθούν στοχεύουν στην ελαχιστοποίηση του κινδύνου απώλειας εργατοωρών λόγω προβλημάτων υγείας. Οι εργοδότες χρειάζεται να έχουν πρόσβαση σε ποιοτική πληροφόρηση και σε ορθά εφαρμοζόμενες πρακτικές οι οποίες μπορούν να βελτιώσουν σημαντικά τη σχέση κόστους – ωφέλειας. Αυτό επιτυγχάνεται ως εξής: Mε την εφαρμογή διαδικαστικών πρωτοκόλλων, κριτηρίων πρόληψης και διάγνωσης επαγγελματικών νόσων, αναγνώρισης και εκτίμησης επαγγελματικού κινδύνου και επικινδυνότητας, λήψης οργανωτικών μέτρων και μεθόδων καλής πρακτικής, ασφαλών διαδικασιών εργασίας, και παροχή κατάλληλης εκπαίδευσης. Με ιατρική παρακολούθηση (σύμφωνα με την κείμενη νομοθεσία) της υγείας των εργαζομένων, για την επιτήρηση της υγείας των εργαζομένων η οποία προυποθέτει τακτικές επιθεωρήσεις στους χώρους εργασίας με υλοποίηση προγραμμάτων προαγωγής υγείας στους χώρους εργασίας και εν τέλει με βελτίωση των συνθηκών εργασίας. Από το 2009 μολονότι στην Ελλάδα οι Ιατροί Εργασίας διαγιγνώσθουν περιστατικά επαγγελματικών νόσων εντούτοις δεν έχει καταγραφεί κανένα περιστατικό επαγγελματικής νόσου. Η ακριβής καταγραφή τους θα είναι χρήσιμη διότι θα αποκαλύψει την επιβάρυνση στους ασφαλιστικούς οργανισμούς. Κατά συνέπεια θα είναι δυνατή η αξιολόγηση της οικονομικής επιβάρυνσης και θα έχει ως αποτέλεσμα τον καλύτερο σχεδιασμό δράσεων και ειδικών μέτρων υγιεινής και ασφάλειας εργασίας. Οι επαγγελματικές ασθένειες και τα ατυχήματα είναι σε μεγάλο βαθμό προληπτά και προληπτέα. Η επαγγελματική ασφάλεια και υγεία (ΥΑΕ) βρίσκεται στο προσκήνιο, καθώς οι ρυθμιστικές απαιτήσεις, οι περιβαλλοντικές ανησυχίες και τα πρότυπα παραγωγής όπως οι πιστοποιήσεις ISO, όλα ανακτούν έδαφος και βγαίνουν στην επιφάνεια. Η εισαγωγή των Στόχων Βιώσιμης Ανάπτυξης (SDG) του ΟΗΕ σημαίνει μια αυξανόμενη ανάγκη διαχείρισης των ευθυνών για την υγεία και το περιβάλλον στον χώρο εργασίας, προληπτικά και ολοκληρωμένα.
Ποια είναι τα οικονομικά οφέλη για τους εργοδότες από την εφαρμογή κανόνων ΥΑΕ;
Η ορθή διαχείριση υγείας και ασφάλειας αποδίδει οικονομικά οφέλη για τους εργοδότες. Το μεγαλύτερο μέρος του οικονομικού κόστους της ΥΑΕ σχετίζεται με χαμένες εργατοώρες στην οικονομία της εργασίας. Το οικονομικό κόστος είναι μεταβλητό, είτε άμεσο είτε έμμεσο. Αυτό το μεταβλητό κόστος δίνει κίνητρο στις επιχειρήσεις να μειώσουν την επικινδυνότητα τους με κριτήρια μείωσης απουσιασμού με στόχο την αποφυγή απώλειας εργατοωρών, με δυνατότητα διατήρησης έμπειρου εργατικού δυναμικού, αύξηση απόδοσης, εργασιακή ικανοποίηση- «wellbeing» εργαζομένων και εφαρμογή του θεσμού της «καταλληλότητας προς εργασία-fit to work». Οι κακές ή ανύπαρκτες πρακτικές ασφάλειας και υγείας στην εργασία κοστίζουν χρήματα στις εταιρείες. Σύμφωνα με οικονομοτεχνικές μελέτες, για κάθε Ευρώ που επενδύεται στην ΥΑΕ, υπάρχει απόδοση 2,2 ευρώ. Η δημιουργία ενός ασφαλούς και χωρίς κινδύνους εργασιακού περιβάλλοντος, η ορθή οργάνωση εργασίας και οι ασφαλείς μέθοδοι εργασίας συμβάλλουν, όχι μόνο στην καλύτερη ψυχική και σωματική ευεξία των εργαζομένων, αλλά και σε αύξηση της παραγωγικότητας. Όταν οι εργαζόμενοι νιώθουν ότι προστατεύεται η υγεία τους γίνονται πιο παραγωγικοί και ο υψηλός δείκτης ικανοποίησης τους καθώς και η υψηλή απόδοση τους αποτελεί ενισχυτικό παράγοντα στην προστιθέμενη αξία της παραγωγής. Επενδύοντας λοιπόν, στην καλή διαχείριση της ΥΑΕ και θέτοντας προτεραιότητες μπορεί να βελτιωθεί η απόδοση, αυξάνεται η κερδοφορία, η ανταγωνιστικότητα και η βιωσιμότητα των επιχειρήσεων. Οι επαγγελματικοί τραυματισμοί, οι ασθένειες και οι θάνατοι έχουν αρκετά υψηλό κοινωνικό και οικονομικό κόστος για τους εργοδότες, ενώ η ανώτερη διοίκηση (ο εργοδότης) έχει πάντα την τελική ευθύνη. Το μεταβλητό κόστος δίνει κίνητρο στις επιχειρήσεις για να μειώσουν την επικινδυνότητα. Παραδείγματα άμεσων, έμμεσων και άυλων δαπανών που αφορούν επαγγελματικούς τραυματισμούς, ασθένειες και θανάτους περιλαμβάνουν το κόστος υγειονομικής περίθαλψης, μείωση παραγωγικότητας και παραγωγής, κόστος προσαρμογής εργοδότη, επιπρόσθετοι εργαζόμενοι που εργάζονται υπερωρίες, υψηλά ασφάλιστρα, διαταραχές παραγωγής και διοικητικές δαπάνες, διακοπή παραγωγικής διαδικασίας αμέσως μετά το ατύχημα, απώλεια εξειδικευμένου προσωπικού, επιδράσεις στο ηθικό συναδέλφων, έξοδα για την έρευνα και την καταγραφή του ατυχήματος, κόστη πρόσληψης/εκπαίδευσης αντικαταστατών, καταστροφές σε υλικά και εξοπλισμό, απουσιασμός. Επιπλέον, έχουν σημειωθεί και ψυχολογικά προβλήματα μετά την επάνοδο στην εργασία με εκδήλωση των κάτωθι ιδιότυπων συμπεριφορών: Το φαινόμενο «Ωσεί εργασία» (ως εάν να εργάζονται – presenteism) όπου οι εργαζόμενοι προσέρχονται μεν στο χώρο εργασίας τους (ενίοτε, ακόμα και αν νοσούν) άλλα εργάζονται ελάχιστα μέχρι την ώρα λήξεως του ωραρίου εργασίας τους παράγοντας ελάχιστο έργο αυξάνοντας ακόμα και την πιθανότητα λαθών. Όπως και συμπεριφορές οι οποίες συνίσταται σε συγκαλυμμένη αναρρωτική άδεια εξαιτίας βλάβης της υγείας (hidden sickness absence), δηλαδή ενώ είναι ασθενείς δεν παίρνουν αναρρωτική άδεια άλλα την κανονική τους άδεια ή σε εκτέλεση εργασίας κατά τη διάρκεια περιόδων ανάπαυλας και ανάπαυσης από την εργασία «ωσεί άδεια» (leavism), και παίρνουν δουλειά στο σπίτι τους κατά τη διάρκεια της άδειας τους, χωρίς να αναλώνουν την άδεια για το σκοπό για τον οποίον αυτή προορίζεται, την ανάρρωση και ξεκούραση του εργαζομένου. Σημειωτέον, προϋπόθεση για την αλλαγή της νομοθεσίας είναι και η δέσμευση των εργαζομένων για την τήρηση των ειδικών προληπτικών μέτρων.
Πώς η πανδημία του COVID-19 επηρέασε τους χώρους εργασίας;
Αν και ο COVID-19 έχει επιφέρει σημαντικές οικονομικές προκλήσεις, με τους απαραίτητους οικονομικούς περιορισμούς να οδηγούν σε υψηλότερα ποσοστά απόλυσης και ανεργίας, πολλοί προνοητικοί εργοδότες κατάφεραν να αξιοποιήσουν την τεχνολογία και να εισάγουν μεγαλύτερη ευελιξία στον τρόπο που γίνεται η εργασία, βοηθώντας τους υπαλλήλους τους να αναλάβουν τις ευθύνες φροντίδας, να εργάζονται με ευελιξία και να εργάζονται από το σπίτι κατά το διάστημα της πανδημίας. Οι εργαζόμενοι πρέπει να εξελίσσονται μέσω αναβάθμισης δεξιοτήτων και επανεκπαίδευση. Απαιτούνται κρίσιμες αλλαγές για την προστασία της υγείας των εργαζομένων όπως ευέλικτα χρονοδιαγράμματα και υβριδικά μοντέλα εργασίας. Οι χώρες σε ολόκληρο τον κόσμο επωφελούνται από την ανταλλαγή βέλτιστων πρακτικών και τη γνώση που αποκτούν η μία από τις εμπειρίες της άλλης. Σε μια παγκοσμιοποιημένη αγορά εργασίας, οι απειλές για την υγεία και την ασφάλεια δεν γνωρίζουν σύνορα. Είναι επομένως προφανές ότι οι εργοδότες οφείλουν να οικοδομούν κουλτούρα ΥΑΕ, να δημιουργούν πιο υγιείς και ασφαλείς χώρους εργασίας, να προσφέρουν τη σωστή υποστήριξη και να προωθούν την υγεία-ευημερία ώστε να διαχειρίζονται καλύτερα κάθε κατάστασή έκτακτης ανάγκης άλλα και να έχουν μεσοπρόθεσμα και μακροπρόθεσμα οικονομικά οφέλη.
Ελένη Ζορμπά, MD, PhD, Ειδικός Γιατρός Εργασίας, Μέλος της International Commission on Occupational Health (ICOH), Σύμβουλος – Εμπειρογνώμων επιχειρήσεων & βιομηχανιών σε θέματα υγιεινής και ασφάλειας της εργασίας: “The economic impact of building a strong system of occupational health and safety in a changing working world” | Date: 09/02/2022 © Energizing Greece Magazine | 1st Edition March 2022 |
| 1st Edition Energizing Greece Magazine | March 2022 |
| Follow the Pioneers |