Ζούμε σε έναν γαλάζιο πλανήτη, με τους ωκεανούς και τις θάλασσες να καλύπτουν πάνω από το 70% της επιφάνειας της Γης. Οι ωκεανοί μας τρέφουν, ρυθμίζουν το κλίμα μας, και παράγουν το μεγαλύτερο μέρος του οξυγόνου που αναπνέουμε.
Όμως, οι αυξανόμενες απειλές – όπως η θαλάσσια ρύπανση, η άνοδος της στάθμης της θάλασσας και η υπεραλίευση – βλάπτουν αυτές τις πτυχές της ζωής μας και παραβιάζουν τα ανθρώπινα δικαιώματα που συνδέονται με αυτές. Η έρευνα του Περιβαλλοντικού Προγράμματος των Ηνωμένων Εθνών (UNEP) δείχνει, για παράδειγμα, ότι η διαρροή πλαστικής ρύπανσης στα υδάτινα οικοσυστήματα έχει αυξηθεί απότομα τα τελευταία χρόνια και προβλέπεται να υπερδιπλασιαστεί έως το 2030.
Τον Οκτώβριο του 2021, το Συμβούλιο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων του ΟΗΕ αναγνώρισε για πρώτη φορά ότι ένα καθαρό, υγιές και βιώσιμο περιβάλλον αποτελεί ανθρώπινο δικαίωμα – μια κίνηση ορόσημο για την καταπολέμηση της τριπλής πλανητικής κρίσης της κλιματικής αλλαγής, της απώλειας της φύσης και της βιοποικιλότητας, και της ρύπανσης και των αποβλήτων.
Με αφορμή την Ημέρα Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων που εορτάστηκε νωρίτερα τον Δεκέμβρη (10 Δεκεμβρίου), η επικεφαλής του κλάδου Θαλάσσιων και Γλυκών Υδάτων του UNEP, Leticia Carvalho, περιγράφει πέντε λόγους για τους οποίους ένας καθαρός και υγιής ωκεανός είναι σημαντικός για την πραγμάτωση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων που σχετίζονται με ένα καθαρό, υγιές και βιώσιμο περιβάλλον.
Ο ωκεανός είναι το σύστημα υποστήριξης της ζωής μας
Το ένα τρίτο του συνολικού ανθρώπινου πληθυσμού, σχεδόν 2,4 δισεκατομμύρια άνθρωποι, ζουν σε ακτίνα 100 χιλιομέτρων από μια ωκεάνια ακτή – και όλη η ανθρώπινη ζωή εξαρτάται από το οξυγόνο και το γλυκό νερό που δημιουργεί.
Πολλές κοινωνίες – αλλά όχι όλες – είναι σε θέση να θεωρούν δεδομένη την πρόσβαση στο νερό, για πόση, αποχέτευση και άρδευση. Το 2010, ο ΟΗΕ κατοχύρωσε το νερό ως ανθρώπινο δικαίωμα. Χωρίς τον ωκεανό μας να τροφοδοτεί τον κύκλο του νερού στον πλανήτη και να δημιουργεί καθαρό αέρα που μπορεί να αναπνεύσει κανείς, δεν θα υπήρχαμε καθόλου.
Ο ωκεανός παρέχει τροφή, θέσεις εργασίας και βιοπορισμό
Η ετήσια οικονομική αξία του ωκεανού εκτιμάται σε 2,5 τρισεκατομμύρια δολάρια ΗΠΑ, νούμερο που ισοδυναμεί με την 7η μεγαλύτερη οικονομία του κόσμου. Παρέχει τροφή, φάρμακα και πόρους ορυκτών και ανανεώσιμων πηγών ενέργειας. Υποστηρίζει θέσεις εργασίας στην αλιεία, τα θαλασσινά, την αναψυχή και την επιστήμη. Ο ωκεανός μας είναι ο αρχικός «υπερ-αυτοκινητόδρομος» που συνδέει τις οικονομίες μεταξύ τους και μεταφέρει αγαθά και ανθρώπους σε όλο τον κόσμο.
Ο ωκεανός συμβάλλει στην καταπολέμηση της κλιματικής κρίσης
Ο ωκεανός ρυθμίζει το κλίμα και επηρεάζει τον καιρό μας. Από την έναρξη της βιομηχανικής περιόδου, έχει αποθηκεύσει πάνω από το 90% της θερμότητας από την κλιματική αλλαγή που προκαλείται από τον άνθρωπο και το ένα τρίτο των παγκόσμιων εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα. Ζωτικά οικοσυστήματα όπως τα θαλάσσια λιβάδια και οι αλυκές θα μπορούσαν να μας βοηθήσουν να αποθηκεύσουμε περισσότερους από 1,4 δισ. τόνους άνθρακα ετησίως έως το 2050, εάν προστατευτούν και αποκατασταθούν.
Ο ωκεανός φιλοξενεί τεράστια βιοποικιλότητα
Σύμφωνα με τη Σύμβαση για τη Βιολογική Ποικιλότητα, μόνο οι βιότοποι του βυθού φιλοξενούν από 500.000 έως 10 εκατομμύρια είδη. Αλλά είναι δύσκολο να γνωρίζουμε με βεβαιότητα, καθώς περίπου το 80% του ωκεανού παραμένει ανεξερεύνητο και το 91% των θαλάσσιων ειδών παραμένει αδιευκρίνιστο. Αυτό που γνωρίζουμε είναι ότι κάνουμε συνεχώς νέες ανακαλύψεις.
Το 2020, οι επιστήμονες ανακάλυψαν έναν αποκολλημένο κοραλλιογενή ουρανοξύστη 500 μέτρων, ψηλότερο από το Empire State Building, στα ανοικτά του Μεγάλου Κοραλλιογενούς Υφάλου της Αυστραλίας. Τα πολύτιμα και ευάλωτα οικοσυστήματα των κοραλλιογενών υφάλων καταλαμβάνουν λιγότερο από το 1% του πυθμένα του ωκεανού, ωστόσο φιλοξενούν τουλάχιστον το 25% της θαλάσσιας ζωής. Ο ωκεανός φιλοξενεί τεράστια μυστήρια, από το μεγαλύτερο ζώο του πλανήτη μέχρι μικροσκοπικούς οργανισμούς, οι οποίοι αποτελούν το 98% της βιομάζας του ωκεανού. Αυτά τα μικρόβια είναι απαραίτητα για την τροφική αλυσίδα, την παραγωγή θρεπτικών συστατικών για την ξηρά και τη θάλασσα, και την υγεία όλων των ζώων και των ανθρώπων. Στην τρέχουσα Δεκαετία της Επιστήμης των Ωκεανών, είναι καιρός να δώσουμε προτεραιότητα στην κατανόηση και τη φροντίδα του ωκεανού μας, ώστε να μπορεί να μας φροντίζει κι αυτός.
Ο ωκεανός παρέχει οφέλη ευημερίας σε όλη την ανθρωπότητα
Οι περισσότεροι πολιτισμοί στη Γη έχουν εορτάσει, εκτιμήσει και μερικές φορές φοβηθεί τον ωκεανό. Ο ωκεανός έχει προσφέρει μύθους και θρύλους, και έμπνευση για τέχνη, μουσική και παιχνίδια. Για παράδειγμα, το UNEP συνεργάζεται με τη βιομηχανία βιντεοπαιχνιδιών για να ευαισθητοποιήσει τον κόσμο για τους ωκεανούς.
Στον ελεύθερο χρόνο μας, πολλοί από εμάς απολαμβάνουμε τις παραλίες και δραστηριότητες όπως το κολύμπι, το σέρφινγκ, την ιστιοπλοΐα και τις καταδύσεις, ή απλά την ηρεμία που προσφέρει η παρουσία κοντά στο νερό. Η Ημέρα Ευτυχίας του ΟΗΕ αναγνωρίζει την ευτυχία ως θεμελιώδη ανθρώπινο στόχο. Όπως και στα δικαιώματα στο νερό, την υγεία, τα μέσα διαβίωσης και το καθαρό περιβάλλον, έτσι κι εδώ ο ωκεανός έχει έναν θεμελιώδη ρόλο να παίξει.
Η Ημέρα Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων γιορτάζεται κάθε χρόνο στις 10 Δεκεμβρίου. Το Πρόγραμμα των Ηνωμένων Εθνών για το Περιβάλλον (UNEP) υποστηρίζει την αναγνώριση, την προώθηση και την εφαρμογή των ανθρωπίνων δικαιωμάτων που σχετίζονται με το περιβάλλον με μια πολύπλευρη προσέγγιση, μεταξύ άλλων μέσω της Πρωτοβουλίας για τα Περιβαλλοντικά Δικαιώματα – μια δέσμη δράσεων που αναλαμβάνονται από το UNEP και τους εταίρους του με σκοπό την προώθηση, την προστασία και τον σεβασμό των ανθρωπίνων δικαιωμάτων που σχετίζονται με την απόλαυση ενός ασφαλούς, καθαρού, υγιούς και βιώσιμου περιβάλλοντος.
Πηγή: UN Enviroment Programme
You could read more about Pure Planet Here