Empathy in Leadership
Η συναισθηματική νοημοσύνη είναι σημαντική και διαδραματίζει καθοριστικό ρόλο στη δημιουργία ενός γόνιμου εργασιακού κλίματος.
Είναι ουσιώδης σημασίας, να χτίζεται κουλτούρα ενσυναίσθησης στα στελέχη επιχειρήσεων και γενικότερα στους εργασιακούς χώρους με στόχο την ίδρυση ανθρώπινου εργασιακού περιβάλλοντος και πρότυπων υγειών επιχειρήσεων.
Η ενσυναίσθηση είναι ουσιαστικά ο δείκτης της Συναισθηματικής Ευφυίας και Ωριμότητας ενός ηγέτη.
Οι εργαζόμενοι ως αποδέκτες αυτής της συμπεριφοράς θα ανταποδώσουν καλλιεργώντας το αίσθημα της προσφοράς, συνεισφοράς, αύξησης παραγωγικότητας και ευεξίας. Η ενσυναίσθηση λοιπόν θα μας κάνει καλύτερους ανθρώπους. Όλοι έχουμε ανάγκη να περιτριγυριζόμαστε από ανθρώπους με ενσυναίσθηση.
Η πανδημία και κάθε κατάσταση έκτακτης ανάγκης – κρίσης αναδεικνύει ότι η επόμενη μέρα των επιχειρήσεων φλερτάρει με τη «νέα κανονικότητα» της μετά τον κορωνοϊό εποχής. Με αυτούς τους ιλιγγιώδεις ρυθμούς που ζούμε, ενόψιν και της υγειονομικής κρίσης, είναι εύκολο να εξαντληθούμε. Ακόμη κι έτσι, η ενσυναίσθηση είναι η ποιότητα που θα μας βοηθήσει. Θα μας καταστήσει ικανούς να σεβαστούμε ο ένας τον άλλο, ακόμη κι όταν διαφωνούμε.
Η ενσυναίσθηση αποτελεί την «ανθρώπινη ποιότητα».
Η ενσυναίσθηση είναι η κατανόηση ή και συναισθηματική ταύτιση με την ψυχική κατάσταση ενός άλλου ατόμου με βάση τα δικά του βιώματα, κίνητρα και συμπεριφορά.
Πρακτικά, είναι η ικανότητα που έχουμε να μπούμε στη θέση του άλλου, να κατανοήσουμε και να αποδεχτούμε τα συναισθήματά του, να αποκωδικοποιήσουμε συναισθήματα που κρύβονται πίσω από συγκεκριμένες συμπεριφορές και η επιθυμία μας να τον βοηθήσουμε.
Η ενσυναίσθηση διακρίνεται σε συναισθηματική και σε γνωστική.
Η συναισθηματική αφορά στο να μπορεί κάποιος να βιώσει την συναισθηματική κατάσταση του άλλου.
Η γνωστική είναι η ικανότητα κάποιου να μπορεί να φανταστεί με ακρίβεια την εμπειρία του άλλου.
Η ενσυναίσθηση περιλαμβάνει και μια τρίτη ιδιότητα, την συμπεριφορά, δηλαδή τι κάνω για να βοηθήσω τον άλλον. Συχνά ταυτίζεται ο όρος συναισθάνομαι με τον όρο συμπάσχω. Μπορεί να συμπάσχεις βιώνοντας ενδιαφέρον για τον πόνο του άλλου, επειδή σου θυμίζουν ίσως δικές σου παρόμοιες καταστάσεις. Όταν όμως απλά συμπάσχεις - σε αντίθεση με το όταν συναισθάνεσαι – δεν κατανοείς την οπτική του άλλου, τα συναισθήματα και τις σκέψεις που του προκαλούν πόνο, και άρα δεν υπάρχει αυτό που ονομάζουμε συναισθηματική ταύτιση.
Στο εργασιακό περιβάλλον παρατηρείται συχνά έλλειψη κοινωνικών δεξιοτήτων, όπως η καλή επικοινωνία, η ομαδική και διαπροσωπική αποτελεσματικότητα, η ικανότητα για συνεργασία, δεξιότητες για τη διαπραγμάτευση των διαφωνιών και τον χειρισμό των συγκρούσεων, επιθυμία για συνεισφορά.
Στην ελληνική πραγματικότητα πολλές φορές δεν υπάρχει τόσο έντονα αναπτυγμένο το αίσθημα κουλτούρας συνεργασίας και ευγενής άμυλας στον χώρο των επιχειρήσεων.
Αν η επιχείρηση δεν συναισθάνεται τον εργαζόμενο και ο εργαζόμενος την επιχείρηση, αν ο διευθυντής δεν αισθάνεται την ομάδα του και αν τα μέλη της ομάδας δεν αισθάνονται το ένα το άλλο, πώς από μια απλή κοινωνική συμβίωση θα οδηγηθούμε σε κάτι πιο ευρύ.
Η επιδημία του «Ναρκισισμού» που χαρακτηρίζει τις δυτικές κοινωνίες όπου εμφανίζεται αύξηση των ναρκισιστικών στοιχείων προσωπικότητας περιορίζουν το ειλικρινές ενδιαφέρον μας για τους άλλους.
Το σύνδρομο της «απάθειας» και το «ψυχικό μούδιασμα» οδηγεί στην αποστασιοποίηση, αποτελεί την άμυνα μας άλλα δεν πρέπει να αφήνουμε τη συμπόνια μας να ξεθωριάζει και τα συναισθήματα της προσφοράς προς το συνάνθρωπο να υποχωρούν.
Στην εποχή μας αναγνωρίζεται έντονα το φαινόμενο της συναισθηματικής μόλυνσης, ιδιαίτερα όταν εκλείπουν Διαδικαστικά Πρωτόκολλα Αντιμετώπισης Κρίσεων στους χώρους εργασίας. Έρευνες έχουν αποδείξει ότι πολλοί άνθρωποι «αρπάζουν» τα αρνητικά συναισθήματα των γύρω τους. Για παράδειγμα, ένα άτομο που εκφράζει έντονα το άγχος του στον χώρο εργασίας μπορεί να το διαδώσει και στους συναδέλφους του.
Οι άνθρωποι εύκολα «πιάνουν» το συναίσθημα των άλλων που ανήκουν στην ίδια ομάδα.
Ένα πρόσφατο άρθρο στους New York Times υποστήριζε πως αυτή η ικανότητα να συγχρονίζουμε τη θετική διάθεσή μας με τους άλλους είναι ύψιστης σημασίας συστατικό για το χτίσιμο υγειών σχέσεων.
Σε ένα εργασιακό χώρο όλοι πρέπει να αισθάνονται «ψυχολογική ασφάλεια» και «συναισθηματική ευεξία». Η στήριξη, η επικοινωνία, ο σεβασμός, η συμπόνια, η κατανόηση των εργαζομένων αποτελεί απαράβατο κανόνα ενός υγειούς εργασιακού περιβάλλοντος. Η αξία και η συνεισφορά πρέπει να αναγνωρίζονται και να αξιολογούνται, καθώς αποτελούν κίνητρο για βελτιωμένη απόδοση και αίσθηση ότι ο εργαζόμενος είναι υπολογίσιμος!
Η Συναισθηματική Νοημοσύνη αναφέρεται στην ικανότητα του ανθρώπου και κατ’ επέκταση του κάθε εργαζόμενου να γνωρίζει και να ελέγχει τα συναισθήματα & τις συμπεριφορές του. Η Συναισθηματική Νοημοσύνη περιλαμβάνει την αυτό-επίγνωση, αυτό-ρύθμιση, αυτό-παρακίνηση, ενσυναίσθηση, κοινωνικές δεξιότητες.
Η συμβολή της ενσυναίσθησης είναι ζωτικής σημασίας για την επίτευξη θετικών εκβαμάτων υγείας εργαζομένων αφού αποτελεί βασικό συστατικό για την αποτελεσματική επικοινωνία.
Είναι σημαντικό να αναφερθεί ότι βασική προϋπόθεση της ενσυναίσθησης είναι η ενεργητική ακρόαση.
Ακούω ενεργητικά σημαίνει ότι ακούω αυτό που μου λέει ο άλλος δίνοντας προσοχή τόσο σε αυτό που λέει, όσο και στις σωματικές του εκφράσεις χωρίς να κρίνω και χωρίς να εκφράζω τη δική μου άποψη. Ακούω τον άλλο, με μοναδικό σκοπό να τον καταλάβω και να αισθανθώ αυτό που αισθάνεται. Απαραίτητο λοιπόν είναι το να μην είμαι προκατειλημμένος/η, αλλά να ακούω με ανοιχτό μυαλό αυτό που θέλει να μου πει.
Το άτομο με αναπτυγμένη ενσυναίσθηση μπορεί να αντιλαμβάνεται σωστά τις καταστάσεις, να χτίζει σχέσεις εμπιστοσύνης και να ανταποκρίνεται στις ανάγκες των άλλων, λαμβάνοντας υπόψη τόσο το ατομικό όσο και το συλλογικό καλό. Τα άτομα με αναπτυγμένη συναισθηματική νοημοσύνη είναι ανοιχτά στο να ακούσουν. Η τέχνη της ενσυναίσθησης και της ακρόασης είναι σημαντικά ταλέντα αυτών που είναι επιδέξιοι στην επίλυση διαφωνιών που καλούνται να αντιμετωπίσουν οι άνθρωποι μέσα στο εργασιακό περιβάλλον. Τα άτομα με συναισθηματική νοημοσύνη κατά τη διάρκεια αντιμετώπισης συγκρούσεων συντονίζονται με τα συναισθήματά τους, τα εκφράζουν, δείχνουν προθυμία να βρεθεί μία λύση και δεν κορυφώνουν την ένταση με περισσότερη επιθετικότητα. Επίσης, εκφράζουν την άποψή τους με ουδετερότητα, αναζητούν δίκαιους τρόπους επίλυσης της διαφωνίας δουλεύοντας σε συνεργασία με τους άλλους.
Την εποχή της πανδημίας ο κάθε άνθρωπος φοβάται την οικειότητα.
Αντί να έχει ως στόχο τη δημιουργία στενών σχέσεων, ζει με τον διαρκή φόβο ότι θα μολυνθεί. Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι το lockdown και η τηλεργασία έχουν αλλάξει ριζικά το χώρο τον οποίο μοιραζόμαστε με αγνώστους.
Έννοιες όπως η αυτοκυριαρχία, ο αυτοέλεγχος και η ενσυναίσθηση αποτελούν επιτακτικές ανάγκες, ειδικά στις σημερινές συνθήκες αποξένωσης, εργασιακής πίεσης & ανασφάλειας, όπου τα ακραία συναισθήματα είναι συνηθισμένο φαινόμενο και συχνή πηγή συγκρούσεων.
Ο εργαζόμενος εμφανίζει συμπτώματα ανασφάλειας, οικονομικής αβεβαιότητας, χρονική αβεβαιότητα για το «πόσο θα κρατήσει αυτή η κατάσταση», ξαφνική αποξένωση και περιορισμό.
Μεγαλύτερες ευθύνες στο οικογενειακό περιβάλλον (π.χ. ύπαρξη ευπαθών ομάδων), απουσιασμός από την εργασία, αίσθηση μεγάλης προσπάθειας / μικρού αποτελέσματος, χαμηλή παραγωγικότητα, μειωμένη πρωτοβουλία-αδράνεια, δυσαρέσκεια, εκνευρισμός με συναδέλφους και πελάτες, χαμηλό ηθικό, λιγότερη αφοσίωση. Με αποτέλεσμα να κυριαρχεί o φόβος, o θυμός και η αβεβαιότητα.
Δεν είναι υπερβολή να παρομοιάσουμε την κατάσταση αυτή με τα 5 στάδια της απώλειας: Άρνηση, Θυμός, Διαπραγμάτευση, Κατάθλιψη-Απομόνωση, Αποδοχή-Ελπίδα. Ο κάθε εργαζόμενος περνά από το ένα στάδιο στο άλλο με διαφορετική συναισθηματική ένταση και σε διαφορετική χρονική διάρκεια. Η πρόκληση είναι να αναγνωρίσουμε σε ποιο στάδιο βρίσκεται ο κάθε εργαζόμενος και πως επηρεάζεται. Δεν θα πρέπει να αγνοούμε ότι κάποιος που βρίσκεται σε ένα από τα προαναφερθέντα στάδια «μεταδίδει» την κατάστασή του σε πολλούς άλλους ενισχύοντας το αρνητικό κλίμα.
Η Ενσυναίσθηση μπορεί να γίνει ο κεντρικός άξονας για την αντιμετώπιση αυτού του περιβάλλοντος. Δηλαδή, «η ικανότητα του να κατανοήσεις τον άλλον, να αισθανθείς όπως εκείνος και να τον φροντίσεις εάν χρειαστεί». Ο προσανατολισμός της επιχείρησης θα πρέπει να είναι πλέον Ανθρωποκεντρικός, στο σύνολό του, που περιλαμβάνει τους εργαζόμενους, τους πελάτες και την κοινωνία με εφαρμογή στρατηγικών που ενισχύουν την ανθεκτικότητα και την ανάκαμψη και προσαρμογή στη νέα πραγματικότητα και ανταπόκριση στις νέες προκλήσεις. Με ουσιαστική υποστήριξη σε καταστάσεις αβεβαιότητας και ενίσχυση σχέσεων μέσω αληθινού ενδιαφέροντος, προσφοράς και συναισθηματικής κατανόησης. Η καλή συμπεριφορά αναπαράγει την καλή συμπεριφορά.
Οι κατευθύνσεις ορίζουν την ανοικτή και αμφίδρομη επικοινωνία (εσωτερική και εξωτερική), την ενεργητική ακρόαση / ειλικρίνεια, να δίνονται ευκαιρίες έκφρασης και περιγραφής της κατάσταση, αποφεύγοντας τις υποθέσεις, με αποδοχή και αξιοποίηση της ιδιαιτερότητας.
Η επικοινωνία θα πρέπει να είναι αυθεντική και όχι προωθητική ή συμφεροντολογική με κατανόηση της συναισθηματικής κατάστασης και ταύτιση με τον εργαζόμενο.
Επισημαίνεται ότι η ενσυναίσθηση είναι διαφορετική από τη συμπάθεια. Μπορεί να γίνει με βαθιά επικοινωνία με τον άλλον μέσω της συναισθηματικής κατανόησης.
Μια σειρά από πρακτικά θέματα θα πρέπει να αντιμετωπιστούν με τρόπο που θα αποτελέσουν και τις βάσεις για την περίοδο μετά την κρίση. Είναι ιδιαίτερα σημαντικό σε τέτοιες περιόδους οι εργαζόμενοι να έχουν τρόπο να εκφράζουν τις απόψεις και τις ανησυχίες τους και θα πρέπει να ενθαρρύνονται γι’ αυτό. Ακόμα και οι “τοξικοί” εργαζόμενοι, εργαζόμενοι που έχουν κακή πρόθεση χρήζουν “βοηθείας”.
Ενθάρρυνση της κριτικής, ενίσχυση συνεργασίας, ομαδικότητας, ευγενή άμυλα, με ανταλλαγή απόψεων και ενίσχυση σχέσεων.
Υπάρχει και η παράμετρος της άρνησης ειδικά απέναντι σε έναν «αόρατο» εχθρό ο οποίος δεν επιτρέπει στους ανθρώπους να επεξεργαστούν τον κίνδυνο. Οφείλουν όμως να γνωρίζουν εκ των προτέρων το ρίσκο και τους κινδύνους που εγκυμονεί η κάθε αρνητική, απορριπτική και ψυχρή στάση απέναντι στον εργαζόμενο και να τους αποτρέπουν.
Αντίθετα, ο καθησυχασμός, ο κατευνασμός και η συνεργασία θα συντελέσουν στην εξεύρεση λύσεων που θα είναι αμοιβαία αποδεκτή από όλους.
Σε μελέτη που δημοσιεύθηκε στην επιθεώρηση «Scientific Reports» αναφέρεται ότι «η ικανότητα ενσυναίσθησης που μας επιτρέπει να υιοθετούμε την οπτική των άλλων είναι ζωτικής σημασίας ώστε να νιώσουμε ότι επιθυμούμε να τους βοηθήσουμε. Ωστόσο αυτή η ικανότητα του «να μπούμε στα παπούτσια» του άλλου φαίνεται να είναι περιορισμένη στον ανθρώπινο εγκέφαλο, όπως φάνηκε από μελέτη που διεξαγάγαμε με χρήση λειτουργικής μαγνητικής τομογραφίας (functional MRI). Σύμφωνα με τα ευρήματα, το βασικό δίκτυο της ενσυναίσθησης το οποίο περιλαμβάνει τον έσω προμετωπιαίο φλοιό (mPFC) ήταν περισσότερο ενεργό όταν λάμβαναν χώρα γεγονότα που αφορούσαν ένα μόνο άτομο παρά όταν τα γεγονότα αφορούσαν πολλά άτομα, ανεξαρτήτως του αν τα γεγονότα αυτά ήταν συναισθηματικώς ουδέτερα ή αρνητικά. Συγκεκριμένα, ο έσω προμετωπιαίος φλοιός έδειχνε πολύ μεγαλύτερη και εκτεταμένη ενεργοποίηση όταν το συμβάν είχε να κάνει μόνο με ένα άτομο. Πιθανώς ο έσω προμετωπιαίος φλοιός αποτελεί τον νευρικό δείκτη που εξηγεί το γιατί νιώθουμε αδιάφοροι απέναντι στον πόνο μεγάλου αριθμού ανθρώπων, όπως συμβαίνει σε ανθρωπιστικές κρίσεις και κρίσεις δημόσιας υγείας σαν αυτή της COVID-19 την οποία αντιμετωπίζουμε τώρα».
Είναι σημαντικό να προσεγγίζουμε και να προσπαθούμε να σκεφτούμε τον κάθε «εργαζόμενο ως άτομο με πρόσωπο, όνομα, οικογένεια και να αναγνωρίζουμε τα συναισθήματα της οργής, της απόγνωσης, του φόβου προτού τα υπερπηδήσουμε και η προσωπική σύνδεση που θα επιτευχθεί να οδηγήσει σε θετικές αλλαγές προς το συλλογικό καλό με τη συλλογική συμμετοχή και τη συσπείρωση όλων γύρω από συλλογικούς στόχους».
Επιτακτική είναι η ανάγκη αξιοποίησης της ενσυναίσθησης και στα κοινωνικά δίκτυα με κοινωνική ευαισθησία και συμμετοχή με άμεση σχέση με το κοινωνικό οικοσύστημα στο οποίο δραστηριοποιείται η κάθε επιχείρηση.
Δεν χρειάζεται να φτάνει κανείς στο σημείο να ζεί μεγάλες τραγωδίες για να ερθει ποιό κοντά στους συνανθρώπους του. Είναι υψίστης και καθοριστικής σημασίας η εφαρμογή της ενσυναίσθησης και της συναισθηματικής νοημοσύνης ως βασικοί παράγοντες της ενίσχυσης των σχέσεων μέσω του αληθινού ενδιαφέροντος, της συναισθηματικής κατανόησης και της προσφοράς στην νέα εργασιακή πραγματικότητα. Σκοπός ενός επιτυχημένου οργανισμού είναι να μάχονται όλοι ενωμένοι για τον ίδιο σκοπό, να προάγεται η δράση και να λαμβάνονται άμεσα δράσεις και να γίνονται αλλαγές προς το καλύτερο πάντα έχοντας ως γνώμονα τον άνθρωπο.
Eleni Zorba, MD, PhD – Occupational Physician – Onassis Cardiac Surgery Center – Advisor of industries in Occupational Medicine and Health. Prevention of Occupational accidents
You could read more about Runway Here, about Moving to Mastery Here