Ως Παγκόσμια ημέρα για την υγεία και ασφάλεια έχει καθιερωθεί η 28 Απριλίου από το 2001 και ο εορτασμός της σίγουρα συμβάλλει στην ευαισθητοποίηση όλων με στόχο την πρόληψη και μείωση εργατικών ατυχημάτων και επαγγελματικών ασθενειών.
Η πανδημία COVID-19 είχε μεγάλη επίδραση σχεδόν σε κάθε πτυχή του εργασιακού κόσμου με την άμεση απειλή του ιού, με το lockdown, το κλείσιμο επιχειρήσεων, των σχολείων, με εκτεταμένες απώλειες θέσεων εργασίας σε βασικούς τομείς, με επιπτώσεις σε παγκόσμιο επίπεδο στις αλυσίδες εφοδιασμού και με τον περιορισμό κινητικότητας. Αυτές οι γρήγορες αλλαγές στην αντιμετώπιση της πανδημίας έχουν οδηγήσει σε υψηλά επίπεδα ανεργίας, απώλεια σε ώρες εργασίας, λουκέτα επιχειρήσεων και επισφαλή απασχόληση πολλών εργαζομένων.
Πολλοί εργαζόμενοι και επιχειρήσεις κατά τη διάρκεια της κρίσης αισθάνθηκαν ιδιαίτερα ευάλωτοι και ένιωσαν ότι στερούνται επαρκούς και κατάλληλης προστασίας όσον αφορά την υγεία και ασφάλεια τους στην εργασία καθώς έχουν επηρεαστεί οι συνθήκες εργασίας, οι μισθοί και η επιχειρησιακή συνέχεια, άλλα από την άλλη μεριά έχει αναδειχθεί η αναγκαιότητα υιοθέτησης και πρόσβασης σε κανόνες προστασίας, υγείας & ασφάλειας και τήρησης τους, όπως π.χ. η τήρηση Υγειονομικών Πρωτοκόλλων, η σημασία χρήσης ατομικών μέτρων προστασίας, η λήψη αδειών ασθενείας, οι κοινωνικές παροχές κ.α.
Σε πολλές χώρες, οι εργοδότες και οι εργαζόμενοι δεν έχουν επαρκείς γνώσεις σχετικά με τους επαγγελματικούς κινδύνους που υποβόσκουν στους χώρους εργασίας ή πώς να αποτρέψουν, να ελέγξουν και να περιορίσουν τους πιθανούς κινδύνους. Σε ορισμένες περιπτώσεις, η κουλτούρα της πρόληψης εν γένει είναι ανεπαρκής και απαιτείται συνεχής προσπάθεια ευαισθητοποίησης, καθώς και συγκεκριμένα προγράμματα ενημέρωσης και εκπαίδευσης όλων όσων ενδιαφέρονται για το πώς να αποφύγουν ή να ελέγξουν την έκθεση σε επαγγελματικούς κινδύνους.
Η ενημέρωση και η κατάρτιση αποτελούν βασικά στοιχεία της προώθησης ασφαλών και υγιών εργασιακών συνθηκών, τα οποία θα πρέπει να λαμβάνονται υπόψη στη διαμόρφωση εταιρικής πολιτικής για την Υ & Α, στην ίδρυση κουλτούρας πρόληψης υγείας και ασφάλειας και στη διαβούλευση και εκπαίδευση με στόχο την αύξηση της ευαισθητοποίησης στο χώρο εργασίας και του κοινού σχετικά με την ΕΑΥ και συνεχή επικοινωνία/ συνεργασία με τις αρμόδιες υγειονομικές αρχές και αρχές ασφαλείας.
Επιπλέον, επιτακτική είναι η ανάγκη δημιουργίας Εθνικών εκστρατειών παροχών πληροφοριών και συμβουλών σε εργοδότες, εργαζομένους και εκπροσώπους τους σε συνεργασία με διεθνείς οργανώσεις για την προώθηση μηχανισμών, την παροχή εκπαίδευσης σε θέματα υγείας και ασφάλεια, ιδίως για τη διαχείριση κρίσεων και τη διευκόλυνση της συνεργασίας μεταξύ τους με σκοπό την εξάλειψη ή την ελαχιστοποίηση, στο μέτρο που είναι εύλογα εφικτό, των κινδύνων στους εργασιακούς χώρους. Αξίζει επίσης να σημειωθεί η σημασία του κοινωνικού διαλόγου στη διάδοση πληροφοριών σχετικά με την Υ & Α, ιδιαίτερα σε περιόδους κρίσης. Οι εκπρόσωποι των εργαζομένων είναι σε θέση να συμβάλουν στη διευκόλυνση επικοινωνίας με τους εργαζομένους σχετικά με τους αναδυόμενους κινδύνους και τον τρόπο με τον οποίο τους επηρεάζουν. Ο στόχος τέτοιων πρωτοβουλιών δεν είναι μόνο η αύξηση επίγνωσης του νόμου μεταξύ των επιχειρήσεων και του γενικού ενεργού πληθυσμού, αλλά η θετική επίδραση της στάσης των εργοδοτών και των εργαζομένων απέναντι στο νομοθετικό πλαίσιο Υ και Α και η δημιουργία μιας κουλτούρας πρόληψης.
Οι κανονισμοί Υ & Α στις περισσότερες χώρες απαιτούν από τις επιχειρήσεις να προβαίνουν σε ταυτοποίηση και αξιολόγηση κινδύνων και εφαρμογή μέτρων για την πρόληψη και τον έλεγχο αναδυόμενων κινδύνων. Οι εργοδότες οφείλουν να διασφαλίζουν ότι οι χώροι εργασίας και οι διαδικασίες είναι ασφαλείς, χωρίς κινδύνους για την υγεία και οφείλουν να παρέχουν, όπου απαιτείται, επαρκή προστατευτικά ενδύματα και εξοπλισμό. Ειδικότερα, κατά τη διάρκεια της Πανδημία COVID-19, έχουν εισαχθεί πρόσθετες απαιτήσεις για την αποτροπή της έκθεσης στον ιό στους χώρους εργασίας. Απαιτείται σαφής και αποτελεσματική επικοινωνία και ενημέρωση για την προώθηση, συμμόρφωση και συνεπώς υιοθέτηση κατάλληλων μέτρων Υ & Α. Για παράδειγμα, η πληροφόρηση σχετικά με τον τρόπο μετάδοσης μιας ασθένειας και τρόπους αποφυγής της εξάπλωσής της να διαδοθεί ευρέως αποσκοπεί στο να επιτρέψει στους εργαζόμενους να προστατεύσουν αποτελεσματικά τον εαυτό τους και τους άλλους.
Οι Ειδικοί Ιατροί Εργασίας μπορούν να διαδραματίσουν ζωτικό ρόλο κατά τη διάρκεια κρίσεων (π.χ. COVID-19) με παροχή συστάσεων και συμβουλών στη διοίκηση, στους εργοδότες, εργαζόμενους και εκπρόσωπους τους και σε συνεργασία με τις επιτροπές υγείας και ασφάλειας, να ελέγχουν και να λαμβάνουν μέτρα, τα οποία πρέπει να είναι επαρκή για την πρόληψη της έκθεσης στον κίνδυνο κατά τη διάρκεια κανονικών συνθηκών λειτουργίας και σε καταστάσεις έκτακτης ανάγκης. Σημαντικό είναι, να λαμβάνεται υπόψη η πιθανότητα τροποποίησης στις διαδικασίες εργασίας και στις διαδικασίες για την πρόληψη άλλων κινδύνων Υ & Α. Οι Ιατροί Εργασίας επίσης παρέχουν στους εργαζόμενους προσωπικές συμβουλές σχετικά με την υγεία τους σε σχέση με την εργασία. Μπορούν να βοηθήσουν στην αύξηση της ευαισθητοποίησης των εργαζομένων για τους επαγγελματικούς κινδύνους στους οποίους είναι εκτεθειμένοι και στην ανάδειξη αντιμετώπισης υφιστάμενων κινδύνων για την υγεία και τρόπους προστασίας της υγείας τους (όπως η αυστηρή τήρηση επαρκών προστατευτικών μέτρων, η ορθή χρήση εξοπλισμού ατομικής προστασίας και η τήρηση εργονομικών μέτρων κατά την εκτέλεση εργασιών).
Οι Ειδικοί Ιατροί Εργασίας είναι υπεύθυνοι και οι πλέον αρμόδιοι για την Έκδοση Βεβαίωσης Καταλληλότητας Εργαζομένων και για την υποβολή συστάσεων που διευκολύνουν την προσαρμογή της εργασίας στους εργαζομένους και προστατεύουν τις ευάλωτες ομάδες εργαζομένων. Αυτές οι προσαρμογές μπορεί να επικεντρώνονται, μεταξύ άλλων, στην επιλογή εργασίας που ελαχιστοποιεί τις δυσμενείς επιπτώσεις, ιδιαίτερα σε περιπτώσεις που απαιτούνται προσωρινά, μετά από τραυματισμό ή ασθένεια και την παροχή ειδικού εξοπλισμού ή προστατευτικών συσκευών.
Ο ρόλος των Ειδικών Ιατρών Εργασίας σε αυτόν τον τομέα ήταν και είναι θεμελιώδης κατά τη διάρκεια Κρίσεων (πανδημίας COVID-19). Όχι μόνο μπορούν να συμβάλουν στη βελτιστοποίηση της εργασίας σύμφωνα με την κατάσταση της υγείας του εργαζομένου (λαμβάνοντας υπόψη όλους τους γνωστούς παράγοντες κινδύνου, όπως ηλικία, εθνικότητα ή δείκτη μάζας σώματος), αλλά μπορούν να προτείνουν προσαρμογές στο σταθμό εργασίας, προσωρινούς περιορισμούς, παραχώρηση ειδικού εξοπλισμού, υποχρεωτική χρήση μάσκας σε ορισμένους σταθμούς εργασίας, σύσταση βοήθειας με τη φροντίδα στο σπίτι και υποστήριξη εκστρατειών εμβολιασμού με ενθάρρυνση των εργαζομένων να εμβολιαστούν καθώς και σύσταση προγραμμάτων ψυχοκοινωνικής υποστήριξης.
Κατά τη διάρκεια της πανδημίας COVID-19, στους χώρους εργασίας οφείλουν να υιοθετηθούν κατάλληλες πολιτικές και μέτρα για την πρόληψη της μετάδοσης. Εκεί υπήρξε ανάγκη για διεξοδικές εκτιμήσεις κινδύνου Υ & Α, που πραγματοποιήθηκαν σύμφωνα με την ιεραρχία ελέγχων και καθιερωμένων καθηκόντων που καθορίζονται σύμφωνα με τα πρότυπα της. Με βάση τον προσδιορισμό κινδύνου και την εκτίμηση επικινδυνότητας, είναι αναγκαίο και επιτακτικό να προσδιορίζονται προληπτικά μέτρα και να εφαρμόζονται, ακολουθώντας την ιεραρχία των ελέγχων. Η εκτίμηση επικινδυνότητας θα πρέπει να λαμβάνει υπόψη όχι μόνο τους κινδύνους για τους εργαζόμενους αλλά και για τους προμηθευτές, τους πελάτες και τους επισκέπτες στις εγκαταστάσεις των εργοδοτών.
Είναι ζωτικής σημασίας οι χώροι εργασίας να αναπτύσσουν σχέδια δράσης για την πρόληψη και τον μετριασμό της νόσου. Αυτά πρέπει να περιλαμβάνουν ετοιμότητα έκτακτης ανάγκης, ως μέρος των σχεδίων συνέχειας της επιχείρησής τους και να είναι σύμφωνα με τα αποτελέσματα των εκτιμήσεων κινδύνου. Συνεργασία μεταξύ εργοδοτών και εργαζομένων είναι απαραίτητες για να διασφαλιστεί η βιωσιμότητα στην εφαρμογή μέτρων διαχείρισης κινδύνου.
Εκτός από τον κίνδυνο νόσησης από τον νέο κορωνοϊό (βιολογικός κίνδυνος), οι εργαζόμενοι σε όλους τους τομείς αντιμετώπισαν και άλλους κινδύνους κατά τη διάρκεια της πανδημίας που προέκυψαν λόγω των νέων εργασιακών πρακτικών και διαδικασιών που υιοθετήθηκαν για τον μετριασμό ή την εξάπλωση του ιού. Στρατηγικές που υιοθετήθηκαν άμεσα, συμπεριλαμβανομένων των διοικητικών και μηχανικών ελέγχων, τηλεργασία από το σπίτι, αυξημένη χρήση ΜΑΠ, απολυμάνσεις κ.λπ.
Όλα αυτά τα μέτρα αποσκοπούν μεν στο να βοηθήσουν στην επιβράδυνση της εξάπλωσης του ιού, αλλά μπορούν συγχρόνως να δημιουργήσουν νέους κινδύνους Υ & Α, όπως χημικούς, εργονομικούς και ψυχοκοινωνικούς κινδύνους. Η τηλεργασία έχει εφαρμοστεί ευρέως σε πολλές περιπτώσεις και ενώ αυτό είναι συχνά απαραίτητο για τον περιορισμό της εξάπλωσης του ιού και τη διατήρηση των θέσεων εργασίας και της συνέχειας των επιχειρήσεων, προσφέρει στους εργαζομένους αυξημένη ευελιξία, άλλα συγχρόνως έχει οδηγήσει σε ορισμένες ανησυχίες όπως τη διαχείριση της ισορροπίας μεταξύ επαγγελματικής και ιδιωτικής ζωής, τη διατήρηση της λεπτής γραμμής «παρουσίας/απουσιασμού/απόδοσης», την εμφάνιση μυοσκελετικών διαταραχών που προκαλούνται από πολύωρη στατική εργασία μπροστά σε υπολογιστή, την ευθύνη φροντίδας παιδιών ή γονιών κατά τη διάρκεια τηλεργασίας και την κοινωνική απομόνωση που μπορεί να προέρχεται από την απομάκρυνση/απουσία από το γραφείο – που πιθανόν να επηρεάζει και την επαγγελματική ανάπτυξη/εξέλιξη.
Δεν είναι λίγοι οι εργαζόμενοι που αντιμετωπίζουν πολλούς ψυχοκοινωνικούς κινδύνους (αγχωτικές καταστάσεις) στην εργασία ως αποτέλεσμα της πανδημίας COVID-19. Σε πολλές περιπτώσεις ο φόρτος εργασίας αυξήθηκε, με περισσότερες ώρες εργασίας και μειώθηκε η περίοδος ανάπαυσης.
Ο κίνδυνος βίας και παρενόχλησης στην εργασία έχει επίσης αυξηθεί, με συνέπειες τόσο για τη σωματική όσο και για την ψυχική ευεξία των ατόμων. Η πανδημία γνώρισε επίσης αύξηση του αριθμού των περιπτώσεων ενδοοικογενειακής βίας, συμπεριλαμβανομένων των εργαζόμενων που περιορίστηκαν στο σπίτι λόγω κλειδώματος, με αύξηση των τηλεφωνικών κλήσεων έως και πέντε φορές περισσότερο σε γραμμές βοήθειας για την αντιμετώπιση της βίας.
Κρίσεις όπως ο COVID-19, που εμφανίζονται χωρίς προειδοποίηση, δοκιμάζουν την ικανότητα διαχείρισης, την ανθεκτικότητα των συστημάτων της δημόσιας υγείας καθώς και την κουλτούρα Υγείας και Ασφάλειας. Στην παρούσα κρίση, οι εργαζόμενοι και οι εργοδότες δεν αντιμετώπισαν ξαφνικά μόνο το πρόβλημα μιας επείγουσας απειλής του ιού, αλλά αντιμετώπισαν πολλούς άλλους κινδύνους και ζητήματα που απαιτούσαν αποτελεσματική ανταπόκριση και άμεσες λύσεις.
Είναι επομένως υψίστης ζωτικής σημασίας η δημιουργία και ενσωμάτωση «Σχεδίου δράσης αντιμετώπισης» σε θέματα Υγείας και Ασφάλειας στο πλαίσιο των εθνικών σχεδίων ετοιμότητας και αντιμετώπισης έκτακτης ανάγκης καθώς και «ανθεκτικών» συστημάτων Υγείας και Ασφάλειας της Εργασίας (OSH), ενόψει τέτοιων κρίσεων, ικανές για την απορρόφηση απρόβλεπτων απειλών, αντιμετώπιση καταστάσεων έκτακτης ανάγκης, αντιμετώπιση νέων κινδύνων ή άλλες κρίσεις δημόσιας υγείας με παράλληλο στόχο την προστασία της υγείας των εργαζομένων από ποικίλους υφιστάμενους κινδύνους και τη διασφάλιση της συνέχειας της οικονομικής δραστηριότητας.
Η πανδημία COVID-19 έφερε στο φως και ανέδειξε την ανάγκη των υπηρεσιών υγείας και ασφάλειας στην εργασία να λειτουργούν ως γέφυρα μεταξύ των συστημάτων δημόσιας υγείας και του χώρου εργασίας για τη διαφύλαξη της ζωής και της υγείας των εργαζομένων.
Ελένη Ζορμπά, MD, PhD, Ειδική Ιατρός Εργασίας
You could read more about Pure Planet Here, about Horeca Worldwide Here