Τι πρεσβεύει η Ιατρική Εργασίας και πώς αποφασίσατε να την ακολουθήσετε?
Προέρχομαι από μια Ιατρική οικογένεια και έχω την ευτυχία να αποτελώ την 3η γενιά Ιατρών Εργασίας στην οικογένεια μου. Η πρωτοβάθμια φροντίδα υγείας, η έννοια της πρόληψης καθώς και το αίσθημα κουλτούρας υγείας και ασφάλειας ήταν βαθιά χαραγμένη μέσα μου από τα παιδικά μου χρόνια. Θυμάμαι ακόμα τον παππού μου (Ιατρός/Υγιεινολόγος στη Σχολή Δημόσιας Υγείας) να μου περιγράφει τις πρωτοποριακές για τότε ενέργειες έναρξης προγραμμάτων εμβολιασμών στους χώρους εργασίας στην Ελλάδα, μετά το έτος 1950 από τους «Βιομηχανικούς Υγιεινολόγους», όπως λεγόντουσαν οι ιατροί που ασχολούνταν με την πρόληψη και προαγωγής υγείας στους βιομηχανικούς χώρους εργασίας. Αργότερα, το 1985 θεσπίστηκε η ειδικότητα της Ιατρικής της Εργασίας, η οποία αποτελεί μια ξεχωριστή ειδικότητα της Ιατρικής που ασχολείται με τις ασθένειες που προκύπτουν στο χώρο και κατά της διάρκειας εργασίας. Κατά τα φοιτητικά μου χρόνια μαθήτευσα με πρακτική εξάσκηση και δίπλα στον πατέρα μου, Ειδικό Ιατρό Εργασίας, τέως επιθεωρητή του Υπουργείου Εργασίας και η μετάδοση της εμπειρίας του σε θέματα υγείας, υγιεινής και ασφάλειας ήταν ένα δώρο ανεκτίμητης αξίας για την μετέπειτα πορεία και εξέλιξη μου. Ο ρόλος του Ιατρού Εργασίας είναι να ασκεί προληπτική ιατρική στο χώρο εργασίας και είναι ο κατεξοχήν αρμόδιος για να ορίσει εάν ένα επάγγελμα περιλαμβάνει επιβαρυντικούς παράγοντες για την υγεία του εργαζόμενου. Αναγνωρίζει τυχόν επαγγελματικούς κινδύνους στο περιβάλλον εργασίας (π.χ. από την έκθεση σε ποικίλους κινδύνους όπως φυσικούς, βιολογικούς, χημικούς, εργονομικούς, ψυχοκοινωνικούς) και συμβάλει στην πρόληψη των συνεπειών τους στην υγεία και μεριμνά για την αποφυγή των εργατικών ατυχημάτων και την ελάττωση των επαγγελματικών ασθενειών. Είναι αρμόδιος για την προστασία και προαγωγή και διατήρηση της φυσικής, ψυχικής κοινωνικής ευεξίας των εργαζομένων στον ύψιστο δυνατό βαθμό. Η προσαρμογή της εργασίας στον άνθρωπο όσον αφορά τις φυσικές και ψυχολογικές του δυνατότητες και του εργαζομένου στην εργασία.
Τι σας αρέσει στην εργασία σας? Τί αποτελεί πρόκληση για εσάς στην εργασία σας?
Με ιδιαίτερη χαρά κάθε φορά συμμετέχω στην ίδρυση και καθιέρωση κουλτούρας υγείας και ασφάλειας στους χώρους εργασίας, με τη δέσμευση και αφοσίωση της Διοίκησης των Εταιριών και μεριμνώ για τη διατήρηση μιας εργασιακής ισορροπίας με στόχο τη διαφύλαξη της υγείας, ευημερίας, ευεξίας, ασφάλειας και ποιότητας ζωής των εργαζομένων στο εργασιακό τους περιβάλλον. Ένας εργαζόμενος πρέπει να έρχεται χαρούμενος στην εργασία του και να αποχωρεί πάλι χαρούμενος για να είναι σε θέση να συνεχίσει το πρόγραμμα της προσωπικής του ζωής. Στο σύγχρονο επιχειρηματικό περιβάλλον η προαγωγή της υγείας και της ευημερίας θα πρέπει να βρίσκονται στο επίκεντρο των οργανισμών. Στόχος μου είναι κάποια στιγμή να καταφέρουμε με την ευαισθητοποίηση και τη συμμετοχή όλων, να ανέβει και να εκσυγχρονιστεί το επίπεδο στα θέματα υγείας και ασφάλειας στην Ελλάδα και να ξεπεράσει την κουλτούρα προηγμένων χωρών του εξωτερικού.
Πώς διαχειρίζεστε την κριτική?
Όταν είσαι «ανοιχτόμυαλος/openminded» η κριτική είναι πάντα αποδεκτή «καλή ή κακή» καθώς πρέπει να αντιμετωπίζεται εποικοδομητικά και όχι σε προσωπικό επίπεδο και να την μετατρέπει κανείς σε ευκαιρία βελτίωσης, ανάπτυξης και εξέλιξης.
Ποιες είναι οι σύγχρονες προκλήσεις στους χώρους εργασίας?
Οι ραγδαίες αλλαγές στα θέματα δημόσιας υγείας σε παγκόσμιο επίπεδο έρχονται να ανατρέψουν τα δεδομένα στους χώρους εργασίας και απαιτούν άμεσα νέους στρατηγικούς σχεδιασμούς με στόχο την δημιουργία περισσότερων υγειών, ασφαλών και παραγωγικών χώρων εργασίας και την αντιμετώπιση των νέων και μεταβαλλόμενων τύπων διαφορετικών πηγών κινδύνου. Βασική προτεραιότητα αποτελεί η συνεχής βελτίωση των συνθηκών εργασίας, η διασφάλιση μόνιμης εργασίας, η αναβάθμιση της ποιότητας εργασίας και η εφαρμογή πολιτικών που θέτουν ως προτεραιότητα την Υγεία, Υγιεινή και Ασφάλεια στην Εργασία. Η υιοθέτηση της ευελιξίας στην εργασία με την τηλεργασία (ευέλικτο ωράριο εργασίας), οι αλλαγές στις συνθήκες εργασίας και η αλλαγή χωροταξικής κατανομής εργαζομένων (open space working places), η ύπαρξη καθοδήγησης και ανατροφοδότησης στους χώρους εργασίας, η αναγνώριση συνεισφοράς και συμβολής στην επιτυχία ενός οργανισμού, η ικανοποίηση, η παρακίνηση και δέσμευση των εργαζομένων καθώς και η εξισορρόπηση προσωπικής και επαγγελματικής ζωής, η προαγωγή ευημερίας και ευεξίας των ανθρώπων στο εργασιακό τους περιβάλλον είναι στόχοι που θα πρέπει να υιοθετεί κάθε Οργανισμός που ενδιαφέρεται για το εργατικό δυναμικό του. Ιδιαίτερη μέριμνα πρέπει να δίνεται για την ορθή οργάνωση εργασίας με επαρκές και εξειδικευμένο προσωπικό, προγραμματισμός εργασιών (αποφυγή φόρτου εργασίας, burn out, bullying, mobbing syndrome), καθορισμός ρόλων, καθηκόντων και αρμοδιοτήτων, επέκταση αρμοδιοτήτων, εναλλαγή καθηκόντων ή εργασιών, συστηματική επαγγελματική κατάρτιση, υποστήριξη, επιβράβευση καθώς και ευαισθησία και μέριμνα για τις ευπαθείς ομάδες εργαζομένων. Ενσωμάτωση σχεδίων δράσης που προάγουν την καλλιέργεια κλίματος σεβασμού, ευγενής άμυλας, καλλιέργεια νοοτροπίας πρόληψης των κινδύνων στην εργασία με τη συμμετοχή όλων, ευαισθητοποίηση μέσω εκπαίδευσης, κατάρτισης, ενημέρωσης, καλλιέργεια των ομαλών διαπροσωπικών σχέσεων των εργαζομένων, οργάνωση ημερίδων συνάντησης και γνωριμίας, πολιτιστικές εκδηλώσεις, γεγονότα τα οποία ενισχύουν την κοινωνική συνοχή της εταιρίας κλπ. Η εξασφάλιση ενός ασφαλούς και υγιούς περιβάλλοντος εργασίας συμβάλλει καθοριστικά στην ποιότητα ζωής, στην παραγωγικότητα των εργαζομένων καθώς και στην ανταγωνιστικότητα και στις επιδόσεις των επιχειρήσεων.
Τι θεωρείται επιτυχία? Πώς ορίζεται η επιτυχία στον εργασιακό χώρο?
Η αναγνώριση από τους συναδέλφους/συνεργάτες αποτελεί ηθική ικανοποίηση σε ένα χώρο εργασίας. Η συνεχής εξέλιξη του ατόμου (σε προσωπικό ή/και επαγγελματικό επίπεδο), η αναγνώριση των αδυναμιών και ελαττωμάτων μας και η αντιμετώπιση τους, η προσωπική ικανοποίηση καθώς και η επίτευξη μιας ισορροπίας ανάμεσα στα «θέλω μας» και στα επιτεύγματα μας. Η καθημερινή συνειδητή επένδυση χρόνου, ενέργειας, συναισθήματος στο σχέδιο δράσης με γνώμονα την αυτοεπίγνωση (γνώθι σ ’αυτόν), το ρεαλισμό, την υπομονή, την επιμονή, την ταπεινότητα, τη συνέπεια, την αίσθηση ελευθερίας, τη θετική ενέργεια και το θάρρος χωρίς το φόβο αποτελούν στοιχεία εξέλιξης και προόδου. Η χαρά της επιτυχίας είναι μια διαδικασία που απαιτεί συνεχή επένδυση και αναδύει το συναίσθημα ευγνωμοσύνης και εσωτερικής δύναμης που αντλείται από κάθε στιγμή ευτυχίας και νίκης.
Τι θεωρείται εργασιακή ικανοποίηση (Job Satisfaction)?
Εργασιακή ικανοποίηση είναι μια ευχάριστη συναισθηματική κατάσταση στην οποία εμπίπτει ένα άτομο όταν έχοντας αποτιμήσει τις εργασιακές συμπεριφορές και το έργο που προσφέρει στην εργασία του (επένδυση χρόνου, κόπου, φιλοδοξίες, μορφωτικό επίπεδο, εμπειρία, αφοσίωση κλπ.) βρίσκει τις συνθήκες σύμφωνα με τα αξιακά του πρότυπα (αναγνώριση, χρήματα, εξέλιξη κλπ.) καθώς και η καλλιέργεια σχέσης ανάμεσα στην οργανωσιακή δικαιοσύνη/διαύγεια ρόλων, ο βαθμός ικανοποίησης από τις αμοιβές, η αναγνώριση αξίας του έργου από τους προϊσταμένους, ο βαθμός αφοσίωσης στην επιχείρηση και τις συνθήκες παραίτησης. Ανάλογα με τους τύπους προσωπικότητας πρέπει να υπάρχει αντιστοιχία χαρακτήρων και περιβαλλόντος εργασίας για να αυξηθεί η απόδοση και η ικανοποίηση της εργασίας. Χαρακτηριστικά προσωπικότητας όπως συναισθηματική σταθερότητα, τάση για κυριαρχία, ενθουσιασμός, αντίληψη ευκαιριών, κανονισμών, εσωστρέφεια, εξωστρέφεια, διαισθητικότητα, παίζουν σημαντικό ρόλο στην εργασιακή ικανοποίηση ή εργασιακή δυσαρέσκεια. Η κουλτούρα τόσο της επιχείρησης όσο και του κοινωνικού συνόλου στο οποίο υπάγεται παίζουν καταλυτικό ρόλο στη μελλοντική προσαρμογή των εργαζομένων.
Τι θα συμβουλεύατε τους σύγχρονους εργαζόμενους στην εργασιακή τους καθημερινότητα?
Ευαισθητοποίηση, εκπαίδευση και αύξηση επίγνωσης εργαζομένων στα θέματα υγείας και ασφάλειας. Να μεριμνούν ώστε να εργάζονται με ασφάλεια και να γίνονται συμμέτοχοι της όλης διαδικασίας που αφορά την πτυχή της υγείας και ασφάλειας καθώς κατά βάθος το εργατικό δυναμικό αποτελεί την «ψυχή» ενός Οργανισμού και προκειμένου να αποδώσει στον ύψιστο βαθμό θα πρέπει να είναι υγιής σωματικά, πνευματικά και ψυχικά.
Πώς θα περιγράφατε την εταιρική κουλτούρα στην Ελλάδα?
Χρειάζεται μεγαλύτερη ευαισθητοποίηση, πληροφόρηση, ενημέρωση, εκπαίδευση και εξειδικευμένη συνεργασία με Ειδικούς Ιατρούς Εργασίας για να εδραιωθεί η Κουλτούρα Υγείας και Ασφάλειας στους χώρους εργασίας. Η επίτευξη των υψηλών στόχων «Υγιείς Χώροι εργασίας, Υγιείς Εργαζόμενοι με στόχο μηδενικά Ατυχήματα και Ασθένειες» είναι εφικτή άλλα χρειάζεται συλλογική προσπάθεια και συνεργασία μεταξύ όλων των εμπλεκομένων φορέων.
Πώς βλέπετε τις προοπτικές του μέλλοντος στους εργασιακούς χώρους?
Θα πρέπει να δοθεί έμφαση στην εφαρμογή, σε προληπτικό επίπεδο, σχεδίων δράσης διεθνών αναγνωρισμένων καλών πρακτικών στους τομείς προαγωγής της φυσικής, σωματικής και ψυχικής υγείας των εργαζομένων με στόχο την προαγωγή ευημερίας και ευεξίας των εργαζομένων. Καθώς και η δημιουργία ενός συστήματος που αποσκοπεί στην προστασία και πρόληψη της επαγγελματικής νοσηρότητας και η θέσπιση ενός φορέα ασφάλισης επαγγελματικού κινδύνου. Χτίζοντας την κουλτούρα υγείας και ασφάλειας θα πετύχουμε αξιοπρεπείς συνθήκες εργασίας για όλους.
Ποια είναι η ευχή σας για τον πλανήτη που ζούμε?
Η Υγεία αποτελεί το ύψιστο αγαθό όλων, χωρίς διακρίσεις! Πρέπει να μάθουμε να προστατεύουμε το ανθρώπινο είδος, την ανθρώπινη ζωή, το περιβάλλον και τον πλανήτη στον οποίο ζούμε. Το χρωστάμε στον εαυτό μας και στις επόμενες γενιές.
Ελένη Ζορμπά, MD, PhD, Ειδική Ιατρός Εργασίας