Η 4η βιομηχανική επανάσταση αλλάζει πολύ γρήγορα όλα τα δεδομένα με τα οποία λειτουργούν το κράτος, η οικονομία και η πολιτική παγκοσμίως. Πώς μπορεί η πολιτική να γίνει πρωταγωνιστής σε αυτή την αλλαγή και να προχωρήσει στον επανασχεδιασμό κοινωνικών και οικονομικών συστημάτων;
Η πολιτική καλείται να διαμορφώσει το νέο, ιδιαίτερα δυναμικό και ασταθές περιβάλλον που επιφέρει η τεχνολογική πρόοδος. Καθώς η τροποποίηση των υφιστάμενων δημόσιων πολιτικών δεν αρκεί, το πολιτικό προσωπικό πρέπει να επανασχεδιάσει το πλέγμα των κοινωνικών και οικονομικών σχέσεων.
Αυτό το νέο δημοκρατικό σύστημα που θα δημιουργηθεί πρέπει να είναι προσαρμοσμένο στην ανάγκη διαφύλαξης και διεύρυνσης των ατομικών και κοινωνικών δικαιωμάτων, επιτρέποντας την ανάπτυξη νέων μορφών ατομικού και συλλογικού προσδιορισμού και έκφρασης. Πρέπει, επίσης, να είναι τόσο δυναμικό, ώστε να ενσωματώνει την ολοένα αυξανόμενη ελευθερία διακίνησης πληροφοριών, ιδεών, προσώπων και μέσων παραγωγής, χωρίς να διαταράσσεται ο αξιακός πυρήνας του.
Η νέα ψηφιακή εποχή δημιουργεί νέες ευκαιρίες για κοινωνική και προσωπική ανάπτυξη, αλλά ενέχει και κινδύνους περιθωριοποίησης κοινωνικών ομάδων και διεύρυνσης των ανισοτήτων. Υπάρχει ένα καινούριο πολιτικό αφήγημα, βασισμένο στην ηθική της Δημοκρατίας, πειστικό και αποτελεσματικό, που μπορεί να απαντήσει σε αυτά τα διλήμματα;
Σε αυτή τη νέα εποχή, το υφιστάμενο σύστημα αντιπροσώπευσης δοκιμάζει τα όριά του. Αποτελέσματα αυτής της δοκιμασίας, μεταξύ άλλων, είναι μία σειρά ελλειμμάτων, όπως αυτά της προστασίας του φυσικού περιβάλλοντος, της ενσωμάτωσης νέων και εναλλακτικών μορφών έκφρασης, της οριοθέτησης και ρύθμισης του υλικού και ψηφιακού δημόσιου χώρου. Ιδιαίτερα η ύπαρξη του ψηφιακού χάσματος, το οποίο συνδέεται με τις υφιστάμενες οικονομικές και κοινωνικές ανισότητες, διαμορφώνει μια κοινωνία πολλών ταχυτήτων, με αυξημένο κίνδυνο περιθωριοποίησης για μεγάλες κοινωνικές ομάδες.
Προϋπόθεση για τη διέξοδο από την κρίση αντιπροσώπευσης είναι η διεύρυνση της εμπλοκής των πολιτών στην πολιτική, πέρα από την απλή ανάδειξη εκπροσώπων. Η ανάπτυξη άτυπων δικτύων πολιτικής επικοινωνίας και συμμετοχής τα τελευταία χρόνια δείχνει τον δρόμο. Πλέον, υφίσταται η δυνατότητα σταδιακής εισαγωγής στοιχείων άμεσης δημοκρατίας στο πολιτικό σύστημα, με στόχο, αρχικά, τη διεύρυνση του αριθμού των εμπλεκομένων στη λήψη πολιτικών αποφάσεων. Τελικός στόχος είναι το σύνολο των πολιτών να διαθέτουν πρόσβαση στην ψηφιακή πληροφορία, να κατέχουν αναλυτικά και μεθοδολογικά εργαλεία για την ανάλυσή της, να εμφορούνται από τη συναίσθηση της ευθύνης συμμετοχής στην πολιτική ζωή και να διαθέτουν τα πρόσφορα μέσα για την ανάληψη πολιτικής πρωτοβουλίας και δράσης. Έτσι, η εμπλοκή των πολιτών θα μπορεί να αφορά τις διαδικασίες διαχείρισης και διεύθυνσης της ίδιας της πολιτικής.
Μπορεί το πολιτικό προσωπικό της χώρας να σταθεί δυναμικά και όχι φοβικά απέναντι στις νέες τεχνολογίες, που δίνουν τη δυνατότητα αναζωογόνησης της πολιτικής διαδικασίας και ενισχύουν την άμεση Δημοκρατία; Θα μπορούσε π.χ. να εφαρμοστεί και στην Ελλάδα η ηλεκτρονική ψηφοφορία στις εκλογές μελλοντικά;
Η επικοινωνία του πολιτικού προσωπικού και των πολιτικών φορέων με τους πολίτες περνά όλο και περισσότερο μέσα από ψηφιακούς διαύλους, δίνοντας αυξανόμενες δυνατότητες διάδρασης, ανατροφοδότησης και λογοδοσίας. Όμως, όπως και στον υπόλοιπο κόσμο, έτσι και στην Ελλάδα, ζητήματα όπως η έλλειψη ασφάλειας των προσωπικών δεδομένων, τα fake news, η ρητορική μίσους και ο δημόσιος στιγματισμός αποτελούν τη σκοτεινή όψη του ψηφιακού κόσμου. Αυτά τα φαινόμενα υπονομεύουν την εμπιστοσύνη στην ίδια τη δημοκρατία και τους θεσμούς της.
Η δυνατότητα για ηλεκτρονικές ψηφοφορίες αποτελεί θέμα διεθνούς διαλόγου. Άπτεται μίας σειράς ζητημάτων, όπως η ανάγκη ταυτοποίησης των συμμετεχόντων στις διαδικασίες, αλλά και η ανωνυμία των επιλογών τους. Αυτά είναι τεχνικά ζητήματα, τα οποία ωστόσο προκαλούν την εύλογη δυσπιστία των πολιτών. Αυτό που παραμένει ωστόσο ως διαχρονικά ζητούμενο στην κοινωνία μας είναι η ελαχιστοποίηση του ψηφιακού χάσματος και η ισότιμη και ασφαλής πρόσβαση όλων στα ψηφιακά μέσα. Κύρια ευθύνη του πολιτικού προσωπικού είναι να δομήσει το πλαίσιο των θεσμικών και, κυρίως, των ουσιαστικών προϋποθέσεων πρόσβασης του συνόλου των πολιτών στις νέες τεχνολογίες και της διασφάλισης της ελεύθερης διαμόρφωσης και έκφρασης των προσωπικών στάσεων και πεποιθήσεών τους.
Όλγα Γεροβασίλη, Βουλευτής Άρτης του Ελληνικού Κοινοβουλίου